Οι πυρκαγιές στη νότια Ευρώπη, έχουν προκαλέσει τεράστιες καταστροφές σε χιλιάδες στρέμματα βλάστησης, αλλά και σε περιουσίες. Έχουν όμως και μία ακόμα σοβαρή συνέπεια: τη ρύπανση της ατμόσφαιρας, η οποία επιβαρύνει την ποιότητα του αέρα που αναπνέουμε.

Αυτό επιβεβαιώνει ανάλυση της Μετεωρολογικής Υπηρεσίας του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών – meteo.gr, η οποία επεξεργάστηκε δεδομένα από την Υπηρεσία Παρακολούθησης της Ατμόσφαιρας του προγράμματος Copernicus (CAMS). Σύμφωνα με την ανάλυση, οι περιοχές της Ευρώπης με τη μεγαλύτερη επιβάρυνση στην ποιότητα του αέρα είναι η Ιβηρική Χερσόνησος (Ισπανία και Πορτογαλία) και τα Βαλκάνια, με την Ελλάδα να κατέχει εξέχουσα θέση.

Όπως φαίνεται σε σχετική δορυφορική εικόνα, οι υψηλότερες συγκεντρώσεις αιωρούμενων σωματιδίων PM₁₀, που συνδέονται άμεσα με τις δασικές πυρκαγιές, καταγράφηκαν στην Ισπανία, την Πορτογαλία και τον ελλαδικό χώρο. Οι επιστήμονες τονίζουν ότι οι φετινές εκτεταμένες πυρκαγιές έχουν συμβάλει αποφασιστικά στην επιβάρυνση της ατμόσφαιρας, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο για τη δημόσια υγεία.

Μέχρι στιγμής φέτος, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει καεί ένα εκατομμύριο εκτάρια γης. Το 2023 αναδεικνύεται στη χειρότερη περίοδο πυρκαγιών από τότε που ξεκίνησαν οι σχετικές καταγραφές το 2006. Η Ισπανία και η Πορτογαλία έχουν πληγεί ιδιαίτερα, με περίπου το 1% της Ιβηρικής Χερσονήσου να έχει γίνει στάχτη, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ. Περισσότερα από τα δύο τρίτα της καμένης έκτασης στην ΕΕ βρίσκονται στις δύο αυτές χώρες, ενώ η Ελλάδα καταλαμβάνει την πέμπτη θέση, με 454.000 στρέμματα καμένων εκτάσεων.

Σε μελέτη της ομάδας World Weather Attribution στο Imperial College του Λονδίνου, τονίζεται ότι η συχνότητα και η σοβαρότητα των πυρκαγιών στην Ευρώπη αναμένεται να αυξηθούν στο μέλλον. Στην Ιβηρική, οι πυρκαγιές έχουν επικεντρωθεί σε δασικές περιοχές της βόρειας Πορτογαλίας και στις βορειοδυτικές περιοχές της Ισπανίας, όπως η Γαλικία, οι Αστούριες και η Καστίλλη και Λεόν. Οι πυρκαγιές δεν έκαναν διακρίσεις, πλήττοντας ακόμα και προστατευόμενες περιοχές, όπως το Εθνικό Πάρκο «Κορυφές της Ευρώπης» (Picos de Europa), καθώς και σημαντικές διαδρομές στο δίκτυο προσκυνήματος «Μονοπάτι του Σαντιάγο ντε Κομποστέλα» (Camino de Santiago), το οποίο κάθε καλοκαίρι προσελκύει περισσότερους από 100.000 επισκέπτες.

Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η ποιότητα του αέρα έχει επηρεαστεί σημαντικά, όχι μόνο στις άμεσα πληγείσες περιοχές. Για παράδειγμα, ο καπνός από τις φωτιές στην Ιβηρική έφτασε, μέσω των νότιων ανέμων, μέχρι τη Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Εξαιρετικά σημαντική είναι η διαπίστωση ότι η κλιματική κρίση και οι πυρκαγιές δημιουργούν έναν επικίνδυνο φαύλο κύκλο. Η κλιματική αλλαγή αυξάνει την πιθανότητα ακραίων καιρικών φαινομένων και συνθηκών που ευνοούν τις πυρκαγιές. Αυτές, με τη σειρά τους, απελευθερώνουν περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα (CO2), επιταχύνοντας έτσι την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη.

Φέτος, μέχρι τα μέσα Αυγούστου, οι πυρκαγιές στην Ισπανία έχουν ήδη απελευθερώσει 17,68 εκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα, ποσότητα που αποτελεί ρεκόρ, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΕ. Η ποσότητα αυτή ξεπερνά τη συνολική ετήσια εκπομπή CO2 στην Ισπανία από το 2003, όταν ξεκίνησαν οι δορυφορικές καταγραφές. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος, αρκεί να αναφερθεί ότι η ποσότητα αυτή είναι μεγαλύτερη από τη συνολική εκπομπή CO2 της Κροατίας το 2023.

Η ομάδα World Weather Attribution τονίζει ότι η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή έχει αυξήσει κατά 10 φορές την πιθανότητα εκδήλωσης πυρκαγιών στην ανατολική Μεσόγειο, κυρίως στην Ελλάδα, την Κύπρο και την Τουρκία. Επιπλέον, εκτιμάται ότι είναι υπεύθυνη για την αύξηση κατά 22% των ακραίων καιρικών συνθηκών, που αποτελούν την αιτία αυτών των πυρκαγιών.

Οι επιστήμονες εξηγούν ότι η κλιματική αλλαγή προκαλεί πιο ακραία κύματα ζέστης, τα οποία ξηραίνουν τη βλάστηση, αυξάνοντας έτσι την ευφλεκτότητά της. Προειδοποιούν ότι η συνεχιζόμενη καύση ορυκτών καυσίμων θα οδηγήσει σε ακόμα περισσότερες ακραίες πυρκαγιές. Ο δρ Φρέντι Ότο, καθηγητής Κλιματικής Επιστήμης στο Imperial College και επικεφαλής της ομάδας World Weather Attribution, τονίζει ότι η καύση ορυκτών καυσίμων είναι «θανατηφόρα για τους ανθρώπους και τα οικοσυστήματα».

Ένας επιπλέον παράγοντας που επιδεινώνει το πρόβλημα είναι η εσωτερική μετανάστευση. Στη νότια και ανατολική Ευρώπη, η μείωση του αγροτικού πληθυσμού συμβάλλει στην ένταση των πυρκαγιών, σύμφωνα με τον Θίοντορ Κίπινγκ, επιστήμονα ειδικευμένο στις πυρκαγιές στο κέντρο Περιβαλλοντικής Πολιτικής του Imperial College. Σε περιοχές όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία, όλο και περισσότεροι νέοι μετακομίζουν στις πόλεις αναζητώντας καλύτερες επαγγελματικές ευκαιρίες. Οι γεωργικές εκτάσεις που κάποτε καλλιεργούνταν, εγκαταλείπονται και γεμίζουν με βλάστηση, που ξεραίνεται και αυξάνει την ποσότητα της εύφλεκτης ύλης, τροφοδοτώντας τις πυρκαγιές.