Μια νέα έρευνα ρίχνει φως στις πιθανές επιπτώσεις της παρακεταμόλης, του πιο διαδεδομένου αναλγητικού παγκοσμίως, στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Σύμφωνα με τα ευρήματα, η παρακεταμόλη μπορεί να αυξήσει την τάση για ανάληψη επικίνδυνων συμπεριφορών.

Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε το 2020, μέτρησε τις αλλαγές στη συμπεριφορά ατόμων υπό την επίδραση του φαρμάκου. Ο νευροεπιστήμονας Baldwin Way από το Πανεπιστήμιο του Οχάιο, δήλωσε χαρακτηριστικά: «Η παρακεταμόλη φαίνεται να κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται λιγότερο φόβο». Και πρόσθεσε: «Με σχεδόν το 25% του πληθυσμού των ΗΠΑ να λαμβάνει παρακεταμόλη κάθε εβδομάδα, η μειωμένη αντίληψη του κινδύνου θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην κοινωνία».

Τα ευρήματα αυτά συμπληρώνουν ένα συνεχώς αυξανόμενο όγκο ερευνών, οι οποίες υποδεικνύουν ότι η δράση της παρακεταμόλης δεν περιορίζεται μόνο στην ανακούφιση από τον πόνο, αλλά επεκτείνεται και σε διάφορες ψυχολογικές διαδικασίες. Φαίνεται ότι η παρακεταμόλη μπορεί να μειώσει την ευαισθησία σε τραυματικές εμπειρίες, να μειώσει την ενσυναίσθηση, ακόμα και να αμβλύνει τις γνωστικές λειτουργίες.

Η έρευνα υποστηρίζει ότι η συναισθηματική ικανότητα των ανθρώπων να αντιλαμβάνονται και να αξιολογούν τους κινδύνους μπορεί να επηρεαστεί όταν λαμβάνουν παρακεταμόλη. Οι ειδικοί τονίζουν ότι οι επιδράσεις μπορεί να είναι ήπιες και να θεωρηθούν υποθετικές προς το παρόν, αλλά αξίζει να σημειωθούν, δεδομένου ότι η παρακεταμόλη είναι το πιο κοινό παυσίπονο που χορηγείται χωρίς ιατρική συνταγή.

Σε μια σειρά πειραμάτων με τη συμμετοχή πάνω από 500 φοιτητών πανεπιστημίου, ο Way και η ομάδα του κατέγραψαν πώς μια μεμονωμένη δόση 1.000 mg παρακεταμόλης (η συνιστώμενη μέγιστη δόση για ενήλικες), που χορηγήθηκε τυχαία στους συμμετέχοντες, επηρέασε τη συμπεριφορά τους όσον αφορά την ανάληψη κινδύνων, σε σύγκριση με μια ομάδα ελέγχου που έλαβε εικονικό φάρμακο.

Σε κάθε πείραμα, οι συμμετέχοντες έπρεπε να φουσκώσουν ένα μπαλόνι σε μια οθόνη υπολογιστή. Κάθε φούσκωμα τους απέφερε φανταστικά χρήματα. Στόχος τους ήταν να κερδίσουν όσο το δυνατόν περισσότερα χρήματα, φουσκώνοντας το μπαλόνι όσο περισσότερο μπορούσαν, αλλά χωρίς να το σπάσουν, γιατί σε αυτή την περίπτωση θα έχαναν τα χρήματα.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι φοιτητές που έλαβαν παρακεταμόλη ανέλαβαν σημαντικά περισσότερους κινδύνους κατά τη διάρκεια της άσκησης, σε σχέση με την ομάδα του εικονικού φαρμάκου. Συνολικά, όσοι έλαβαν παρακεταμόλη φούσκωσαν (και έσπασαν) τα μπαλόνια τους περισσότερο από τους μάρτυρες.

«Αν είστε αντίθετοι στον κίνδυνο, μπορεί να φουσκώσετε μερικές φορές και μετά να αποφασίσετε να εξαργυρώσετε τα χρήματά σας, επειδή δεν θέλετε να σκάσει το μπαλόνι και να χάσετε τα χρήματά σας», εξήγησε ο Way. «Αλλά για όσους παίρνουν παρακεταμόλη, καθώς το μπαλόνι μεγαλώνει, πιστεύουμε ότι έχουν λιγότερο άγχος και λιγότερα αρνητικά συναισθήματα για το πόσο μεγάλο γίνεται το μπαλόνι και την πιθανότητα να σκάσει».

Εκτός από την προσομοίωση με τα μπαλόνια, οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν επίσης ερωτηματολόγια, βαθμολογώντας το επίπεδο κινδύνου που αντιλαμβάνονταν σε διάφορα υποθετικά σενάρια, όπως το να στοιχηματίσουν το εισόδημα μιας ημέρας σε ένα αθλητικό γεγονός, να κάνουν bungee jumping από μια ψηλή γέφυρα ή να οδηγήσουν αυτοκίνητο χωρίς ζώνη ασφαλείας.

Σε μία από τις έρευνες, η κατανάλωση παρακεταμόλης φάνηκε να μειώνει τον αντιληπτό κίνδυνο σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου, αν και σε μια άλλη παρόμοια έρευνα δεν παρατηρήθηκε το ίδιο αποτέλεσμα.

Οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει σημαντική σχέση μεταξύ της λήψης παρακεταμόλης και της επιλογής μεγαλύτερου κινδύνου, ακόμη και αν το παρατηρούμενο αποτέλεσμα φαίνεται ελαφρύ. Ωστόσο, αναγνώρισαν ότι τα αποτελέσματα του φαρμάκου στην ανάληψη κινδύνου θα μπορούσαν επίσης να ερμηνευθούν μέσω άλλων ψυχολογικών διεργασιών, όπως η μείωση του άγχους.

«Είναι πιθανό ότι καθώς το μπαλόνι αυξάνεται σε μέγεθος, όσοι λαμβάνουν εικονικό φάρμακο αισθάνονται όλο και περισσότερο άγχος για το ενδεχόμενο να σκάσει», εξήγησαν οι ερευνητές. «Όταν το άγχος γίνεται υπερβολικό, τερματίζουν τη δοκιμή. Η παρακεταμόλη μπορεί να μειώσει αυτό το άγχος, οδηγώντας έτσι σε μεγαλύτερη ανάληψη κινδύνου».

Περαιτέρω έρευνες θα πρέπει να διερευνήσουν τις εναλλακτικές ψυχολογικές εξηγήσεις και τους βιολογικούς μηχανισμούς που ευθύνονται για τις επιδράσεις της παρακεταμόλης στις επιλογές των ανθρώπων σε καταστάσεις όπως αυτή.

Σε μία άλλη μελέτη από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης, δημοσιεύθηκε το 2023, οι ειδικοί διαπίστωσαν ότι η «ελεύθερη λήψη αναλγητικών» συσχετίζεται με μείωση της ενσυναίσθησης και της προκοινωνικής συμπεριφοράς, υποδηλώνοντας ενδεχομένως μια πιο περίπλοκη σχέση μεταξύ των δύο μεταβλητών.

Παρά την πιθανή επίδραση της παρακεταμόλης στην αντίληψη του κινδύνου από τους ανθρώπους, το φάρμακο παραμένει ένα από τα πιο σημαντικά και ευρέως χρησιμοποιούμενα φάρμακα στον κόσμο, θεωρούμενο ως βασικό φάρμακο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

«Χρειαζόμαστε πραγματικά περισσότερη έρευνα σχετικά με τις επιδράσεις της παρακεταμόλης και άλλων φαρμάκων χωρίς ιατρική συνταγή στις επιλογές και τους κινδύνους που αναλαμβάνουμε», κατέληξε ο Way.

Τα ευρήματα δημοσιεύθηκαν στο επιστημονικό περιοδικό Social Cognitive and Affective Neuroscience.