Ένα νέο σχέδιο για τη Γάζα, που εξετάζεται από τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, προβλέπει τη διαίρεση της περιοχής σε ξεχωριστές ζώνες, υπό τον έλεγχο του Ισραήλ και της Χαμάς. Σύμφωνα με το σχέδιο, η ανοικοδόμηση θα πραγματοποιηθεί αρχικά μόνο στην ισραηλινή πλευρά, ως προσωρινό μέτρο μέχρι τον αφοπλισμό και την απομάκρυνση της Χαμάς από την εξουσία.

Ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς, και ο γαμπρός του πρώην προέδρου Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ, παρουσίασαν το σκεπτικό του σχεδίου σε συνέντευξη Τύπου στο Ισραήλ. Στόχος τους είναι να ασκήσουν πίεση και στις δύο πλευρές για την τήρηση της εκεχειρίας. Στο πλαίσιο της κατάπαυσης του πυρός, το Ισραήλ έχει αποσύρει μέρος των δυνάμεών του, αλλά εξακολουθεί να ελέγχει περίπου το 53% της Λωρίδας της Γάζας.

Ο Βανς τόνισε ότι στη Γάζα υπάρχουν δύο περιοχές: μία σχετικά ασφαλής και μία εξαιρετικά επικίνδυνη. Σκοπός είναι η γεωγραφική επέκταση της ασφαλούς ζώνης. Ο Κούσνερ ξεκαθάρισε ότι δεν θα διατεθούν κεφάλαια για ανοικοδόμηση σε περιοχές που παραμένουν υπό τον έλεγχο της Χαμάς, και ότι η προσπάθεια θα επικεντρωθεί στην «ασφαλή» πλευρά. Ο Κούσνερ δήλωσε: «Υπάρχουν ήδη σκέψεις για την περιοχή που ελέγχει ο ισραηλινός στρατός (IDF), εφόσον μπορεί να διασφαλιστεί, να ξεκινήσει εκεί η ανοικοδόμηση μιας νέας Γάζας, ώστε να δοθεί στους Παλαιστινίους ένας τόπος να ζήσουν, να εργαστούν και να δημιουργήσουν».

Οι Άραβες μεσολαβητές εξέφρασαν ανησυχίες για το σχέδιο, το οποίο οι ΗΠΑ και το Ισραήλ έχουν θέσει στο τραπέζι των ειρηνευτικών συνομιλιών. Οι αραβικές κυβερνήσεις αντιτίθενται στην ιδέα της διαίρεσης της Γάζας, καθώς πιστεύουν ότι θα μπορούσε να οδηγήσει σε μόνιμη ισραηλινή παρουσία στον θύλακα, καθιστώντας απίθανη τη δέσμευσή τους για αποστολή δυνάμεων αστυνόμευσης στην περιοχή.

Ανώτερος αξιωματούχος της αμερικανικής κυβέρνησης χαρακτήρισε την ιδέα προκαταρκτική, υποσχόμενος περισσότερες πληροφορίες τις επόμενες ημέρες.

Η εκεχειρία, που επιτεύχθηκε με τη διαμεσολάβηση της κυβέρνησης Τραμπ και τέθηκε σε ισχύ στις 10 Οκτωβρίου, καθόρισε τη ζώνη ελέγχου του ισραηλινού στρατού. Πρόκειται για μια ζώνη ασφαλείας γύρω από τα σύνορα της Γάζας, που περικλείει την περιοχή υπό παλαιστινιακό έλεγχο. Η ισραηλινή ζώνη αναμένεται να συρρικνώνεται σταδιακά, καθώς επιτυγχάνονται συγκεκριμένοι στόχοι στο πλαίσιο της εκεχειρίας.

Η ιδέα μιας διαιρεμένης Γάζας αναδεικνύει τις δυσκολίες του αφοπλισμού της Χαμάς και της δημιουργίας ενός εναλλακτικού διοικητικού φορέα, ικανού να διαχειριστεί τη Λωρίδα και να δημιουργήσει ένα ασφαλές περιβάλλον για τις επενδύσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων που απαιτούνται για την ανοικοδόμηση.

Το ειρηνευτικό σχέδιο του Τραμπ προβλέπει τη σύσταση μιας επιτροπής τεχνοκρατών για τη διοίκηση της Γάζας και μιας διεθνούς δύναμης για την παροχή ασφάλειας, αλλά οι λεπτομέρειες παραμένουν αδιευκρίνιστες. Αρκετές αραβικές κυβερνήσεις θεωρούν ότι τη διαχείριση της Γάζας θα πρέπει να αναλάβει η Παλαιστινιακή Αρχή, η οποία διοικεί μεγάλο μέρος της Δυτικής Όχθης, αλλά ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου αντιτίθεται σθεναρά σε έναν τέτοιο ρόλο.

Σύμφωνα με αξιωματούχους του Λευκού Οίκου, ο Τζάρεντ Κούσνερ είναι ο κύριος εμπνευστής του σχεδίου της «διπλής ανοικοδόμησης», το οποίο έχει καταρτίσει μαζί με τον ειδικό απεσταλμένο Στιβ Γουίτκοφ. Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι ο Κούσνερ έχει ενημερώσει τον Τραμπ και τον Βανς για το σχέδιο και έχει εξασφαλίσει τη στήριξή τους.

Ορισμένοι αξιωματούχοι, ωστόσο, επισημαίνουν ότι το σχέδιο χρειάζεται ακόμη να επιλύσει κρίσιμα ζητήματα προτού καταστεί βιώσιμο, όπως η εξασφάλιση των βασικών υπηρεσιών για τους Παλαιστινίους που θα ζουν στην περιοχή της Γάζας υπό ισραηλινό έλεγχο, αν υποθέσουμε ότι θα δέχονταν καν να μετακινηθούν εκεί.

Σύμφωνα με αξιωματούχους, η αμερικανική κυβέρνηση είχε ήδη εξετάσει την πιθανότητα ανασυγκρότησης περιοχών που δεν ελέγχονταν από τη Χαμάς, ακόμη και πριν επιτευχθεί η εκεχειρία, με την ελπίδα βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης των Παλαιστινίων και δημιουργίας ενός συμβόλου μιας Γάζας μετά τη Χαμάς.

Παράλληλα, υπάρχει ανησυχία για τον τρόπο ελέγχου των μετακινήσεων, ώστε να διασφαλιστεί ότι μέλη της Χαμάς δεν θα εισέρχονται στην ισραηλινή ζώνη. Μία από τις προτάσεις είναι η δημιουργία προγράμματος ελέγχου και διασταύρωσης στοιχείων υπό την ηγεσία των ισραηλινών αρχών.

Ορισμένοι μεσολαβητές πιστεύουν ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούν να κερδίσουν χρόνο, αναζητώντας λύσεις στα δύσκολα ζητήματα της διακυβέρνησης στη μεταπολεμική Γάζα.

Βασική προτεραιότητα της Ουάσινγκτον είναι η διατήρηση της εκεχειρίας, η οποία έχει αμφισβητηθεί λόγω επεισοδίων και διαφωνιών σχετικά με την άρνηση της Χαμάς να επιστρέψει τις σορούς ορισμένων ομήρων. Η κυβέρνηση έστειλε στο Ισραήλ τον αντιπρόεδρο Τζέι Ντι Βανς, τον Τζάρεντ Κούσνερ και τον ειδικό απεσταλμένο Στιβ Γουίτκοφ για να διατηρηθεί η δυναμική των συνομιλιών, ενώ ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο αναμένεται να φτάσει την Πέμπτη.

Η Χαμάς δεν έχει δεσμευθεί στον αφοπλισμό. Αντίθετα, έχει εντείνει την καταστολή των αντιπάλων της, προκειμένου να επαναβεβαιώσει τον έλεγχό της στον παλαιστινιακό πληθυσμό της Γάζας, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου βρίσκεται εκτός της ισραηλινής ζώνης ελέγχου. Σύμφωνα με τον ισραηλινό στρατό, μαχητές της Χαμάς έχουν ανοίξει πυρ εναντίον Ισραηλινών στρατιωτών σε αρκετές περιπτώσεις.

Η ιδέα για ανοικοδόμηση σε δύο ζώνες στη Γάζα έχει υποστηρικτές σε ορισμένους Ισραηλινούς αναλυτές, που τη βλέπουν ως ευκαιρία για περαιτέρω αποδυνάμωση της Χαμάς.

Ο Όφερ Γκούτερμαν, ανώτερος ερευνητής στο Ινστιτούτο Μελετών Εθνικής Ασφάλειας του Τελ Αβίβ, δήλωσε ότι το σχέδιο για την ανάπτυξη των περιοχών της Γάζας που ελέγχονται από το Ισραήλ θα μπορούσε να αποδυναμώσει πολιτικά τη Χαμάς, επιτρέποντας παράλληλα στον ισραηλινό στρατό να συνεχίσει επιχειρήσεις που μειώνουν την πολεμική της ικανότητα.

Με την πάροδο του χρόνου, το Ισραήλ θα μπορούσε να ανακτήσει περισσότερο έδαφος από τον έλεγχο της Χαμάς, ενώ ταυτόχρονα θα ενίσχυε τη ζώνη ασφαλείας γύρω από τις ισραηλινές πόλεις κοντά στα σύνορα της Γάζας, που είχαν δεχθεί επίθεση κατά τη διάρκεια της επέλασης της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, η οποία πυροδότησε τον πόλεμο.

Ο Αβίβι ξεκαθάρισε ότι ο στόχος δεν θα ήταν η μόνιμη διχοτόμηση της Γάζας, αλλά η άσκηση πίεσης στη Χαμάς για να αφοπλιστεί. Όπως είπε, δεν θα τον εξέπλησσε αν το Ισραήλ επιχειρούσε να επεκτείνει τη ζώνη ελέγχου του σε περίπτωση που η Χαμάς αρνηθεί να αποσυρθεί.

Ωστόσο, οποιοδήποτε σχέδιο διαίρεσης της Γάζας αναμένεται να αντιμετωπίσει έντονη αντίδραση από τους Παλαιστινίους, σύμφωνα με την Ταχάνι Μουστάφα, ερευνήτρια στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (ECFR).

Από την έναρξη του πολέμου, πολλοί Παλαιστίνιοι φοβούνται ότι το Ισραήλ θα επιχειρήσει να αναπαράγει στη Γάζα ό,τι έκανε στη Δυτική Όχθη, δηλαδή να αναλάβει πλήρη έλεγχο ασφαλείας, περιορίζοντας τους Παλαιστινίους σε μικρές, ασύνδετες ζώνες ελέγχου.

Η Μουστάφα τόνισε: «Η Γάζα αποτελεί τη μοναδική ενιαία εδαφική περιοχή ενός μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους. Ένα τέτοιο σχέδιο θα μπορούσε να οδηγήσει ακριβώς σε αυτό που οι Παλαιστίνιοι φοβούνταν».