Μέσα στον Ιούλιο, οι καλοκαιρινοί καύσωνες βρίσκονται στην κορύφωσή τους, εμφανιζόμενοι συχνότερα από ποτέ. Σύμφωνα με την Υπηρεσία Προστασίας του Περιβάλλοντος των ΗΠΑ, μια μέση αμερικανική πόλη βιώνει πλέον έξι κύματα καύσωνα κάθε καλοκαίρι, τριπλάσια συχνότητα σε σύγκριση με τη δεκαετία του 1960.

Εκτός από την απλή δυσφορία, η άνοδος του υδραργύρου απαιτεί αυξημένη προσοχή για την υγεία. Ορισμένα φάρμακα μπορούν να μας καταστήσουν πιο ευάλωτους στις επιδράσεις της ζέστης ή στις ακτίνες του ήλιου, ενώ οι υψηλές θερμοκρασίες ενδέχεται να μειώσουν την αποτελεσματικότητά τους.

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι οι καιρικές συνθήκες μπορούν να ενισχύσουν τις ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων. Όπως επισημαίνει η Magie Pham, φαρμακοποιός πρωτοβάθμιας φροντίδας στο Brigham and Women’s Hospital, συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ, «Θα έπρεπε όμως, γιατί αυτό μπορεί να αποβεί επικίνδυνο αν δεν λάβετε τις κατάλληλες προφυλάξεις».

Δεκάδες εκατομμύρια Αμερικανοί λαμβάνουν φάρμακα που μπορούν να επηρεάσουν την ανοχή τους στην έντονη ζέστη και ηλιοφάνεια. Περίπου τα τρία τέταρτα των Αμερικανών ηλικίας 50 έως 64 ετών λαμβάνουν συνταγογραφούμενα φάρμακα, ενώ το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 9 στα 10 άτομα από την ηλικία των 65 ετών και άνω. Παρόμοια είναι η κατάσταση και με τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα, τα οποία οι ηλικιωμένοι άνω των 65 ετών χρησιμοποιούν περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη ηλικιακή ομάδα.

Δεν υπάρχει συγκεκριμένος αριθμός θερμοκρασίας που να προκαλεί αυτό το ζήτημα. Η Pham εξηγεί ότι η τιμή είναι σχετική, καθώς οι άνθρωποι που ζουν σε θερμότερα κλίματα όλο τον χρόνο έχουν διαφορετικά όρια ανοχής στη ζέστη, σε σύγκριση με αυτούς που ζουν σε περιοχές με τέσσερις εποχές. «Κάθε άτομο ανέχεται τη ζέστη διαφορετικά», τονίζει.

Έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι, καθώς μεγαλώνουν, γίνονται πιο ευάλωτοι στη ζέστη, επειδή με το πέρασμα των δεκαετιών μειώνεται η ικανότητα για αποτελεσματική εφίδρωση και η κυκλοφορία του αίματος στο δέρμα – δύο τρόποι ψύξης του σώματος. Επιπλέον, οι ηλικιωμένες γυναίκες είναι πιο ευάλωτες στην έντονη ζέστη και υγρασία σε σύγκριση με τους άνδρες της ίδιας ηλικίας, σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 26 Αυγούστου 2024 στο American Journal of Physiology-Regulatory, Integrative and Comparative Physiology.

Όταν η θερμοκρασία ανεβαίνει, τα παρακάτω συνηθισμένα φάρμακα μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο:

Διουρητικά: Αυξάνουν την ούρηση και απομακρύνουν τα πλεονάζοντα υγρά από το σώμα. Τα φάρμακα αυτά, που συνταγογραφούνται για παθήσεις όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση, η καρδιακή ανεπάρκεια και το γλαύκωμα, αυξάνουν τον κίνδυνο αφυδάτωσης σε ακραίες θερμοκρασίες και μπορεί να προκαλέσουν ανισορροπία ηλεκτρολυτών, δυσχεραίνοντας τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος.

Όπως επισημαίνει η Pham, «Βλέπουμε πολλούς ανθρώπους που, ενώ είναι μια χαρά για πολύ καιρό λαμβάνοντας διουρητικά, όταν πηγαίνουν κάπου όπου ο καιρός είναι πιο θερμός από ό,τι έχουν συνηθίσει, καταλήγουν έντονα αφυδατωμένοι…Τα διουρητικά είναι μάλλον τα φάρμακα για τα οποία ανησυχώ περισσότερο».

Άλλα αντιυπερτασικά φάρμακα: Αυτά τα φάρμακα, όπως οι αναστολείς του ΜΕΑ, οι β-αναστολείς και οι αποκλειστές διαύλων ασβεστίου, αυξάνουν τον κίνδυνο λιποθυμίας και πτώσης, μειώνοντας υπερβολικά την αρτηριακή πίεση. «Αν κάποιος είναι ήδη αφυδατωμένος, η αρτηριακή του πίεση μπορεί να μειωθεί ακόμη περισσότερο, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί σε λιποθυμία ή πτώση», εξηγεί η Pham, περιγράφοντας ένα φαινόμενο ντόμινο που προκαλείται από την έκθεση στον ήλιο.

Δοξυκυκλίνη: Αυτό το αντιβιοτικό είναι ένα παράδειγμα φαρμάκου που προκαλεί φωτοευαισθησία, αυξάνοντας τον κίνδυνο για ηλιακά εγκαύματα. Η Pham συνιστά τη χρήση αντηλιακού ακόμα και σε συννεφιασμένες ημέρες.

Ορισμένα αντικαταθλιπτικά: Οι εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI) και οι αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νορεπινεφρίνης (SNRI) μπορεί να αυξήσουν την εφίδρωση και να μειώσουν την ικανότητα του σώματος να ρυθμίζει τη θερμοκρασία.

«Όταν λαμβάνετε αυτά τα φάρμακα, δεν συνειδητοποιείτε πόσο πολύ έχετε ζεσταθεί», επισημαίνει η Pham, τονίζοντας τη σημασία της ενυδάτωσης, της χρήσης προστατευτικού ρουχισμού και της παραμονής στη σκιά.

Θυρεοειδική ορμόνη: Ένα από τα πιο συχνά συνταγογραφούμενα φάρμακα στις ΗΠΑ, αντιμετωπίζει τον υποθυρεοειδισμό, μια πάθηση πιο συχνή στις γυναίκες. Όπως και άλλα φάρμακα, μπορεί να επηρεάσει τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος, αυξάνοντας εφίδρωση και κίνδυνο αφυδάτωσης. Επιπλέον, τα ηλικιωμένα άτομα είναι λιγότερο πιθανό να συνειδητοποιήσουν τη δίψα και τη ζέστη.

Ορισμένα μη συνταγογραφούμενα αντιισταμινικά: Η διφαινυδραμίνη και η δοξυλαμίνη, που χρησιμοποιούνται για αλλεργίες και ως βοηθήματα ύπνου, μπορούν να εμποδίσουν την εφίδρωση και να μειώσουν τον έλεγχο της θερμοκρασίας του σώματος. Επίσης, αυξάνουν τον κίνδυνο για ηλιακά εγκαύματα.

Οι οδηγίες χρήσης των περισσότερων φαρμάκων συνιστούν τη φύλαξή τους σε δροσερό και ξηρό μέρος, επειδή η αυξημένη θερμοκρασία μπορεί να τα βλάψει. Η ινσουλίνη, για παράδειγμα, αχρηστεύεται με τη ζέστη, ενώ οι συσκευές εισπνοών μπορεί να εκραγούν. Το EpiPens ενδέχεται να μη λειτουργήσει σωστά.

Παρόλα αυτά, οι επιστημονικές μελέτες συνήθως δεν εξετάζουν την αποτελεσματικότητα των φαρμάκων σε θερμοκρασίες πέραν της θερμοκρασίας δωματίου, σύμφωνα με την Pham. «Αν η θερμοκρασία είναι στους 27° ή 30°C, δεν έχουμε ιδέα πόσο αποτελεσματικά είναι τα φάρμακα», προσθέτει, υπογραμμίζοντας ότι είναι λογικό να πιστεύουμε ότι δεν θα λειτουργούν το ίδιο καλά όσο σε πιο μέτρια θερμοκρασία.

Λάβετε μέτρα για να αποφύγετε την έκθεση των φαρμάκων σας σε ασταθείς θερμοκρασίες όταν ταξιδεύετε. Στα ταξίδια με αυτοκίνητο, τοποθετήστε τα σε ισοθερμική τσάντα, όχι στο ντουλαπάκι. Στις πτήσεις με αεροπλάνο, βάλτε τα φάρμακα στη χειραποσκευή.

Ρωτήστε τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό σας πόσο μπορούν να παραμείνουν με ασφάλεια σε θερμοκρασία δωματίου τα φάρμακα που απαιτούν ψύξη. Η Pham συνιστά να μιλήσετε με την ΥΠΑ πριν από την πτήση και να λάβετε μια ταξιδιωτική επιστολή από τον γιατρό σας, για να αποφύγετε προβλήματα στους ελέγχους ασφαλείας του αεροδρομίου.

Η εξάντληση από τη ζέστη και η θερμοπληξία είναι δύο μορφές θερμικής καταπόνησης. Ζητήστε αμέσως ιατρική φροντίδα αν εμφανίσετε συμπτώματα όπως: ζεστό, ξηρό δέρμα ή έντονη εφίδρωση, σύγχυση, σφύζουσα κεφαλαλγία, απώλεια συντονισμού, γρήγορη καρδιακή συχνότητα, έντονη αδυναμία, γρήγορη, ρηχή αναπνοή, ναυτία και έμετο, απώλεια συνείδησης.