Στην Ελλάδα, ο ένας στους δύο νέους θέλει να ανοίξει τη δική του επιχείρηση, ένα φαινόμενο που ανακυκλώνεται στις ειδήσεις εδώ και μία δεκαετία. Πολλές αναφορές συνδέουν αυτή την τάση με τη Gen Z, τη γενιά που ενηλικιώθηκε και βλέπει την επιχειρηματικότητα ως διέξοδο.

Οι περιοδικές έρευνες του Ευρωβαρόμετρου για την επιχειρηματικότητα επιβεβαιώνουν ότι ένα μεγάλο μέρος των Ελλήνων, ανεξαρτήτως ηλικίας, επιθυμεί να είναι «αφεντικό του εαυτού του».

Σε σφυγμομέτρηση του Ευρωβαρόμετρου το 2013, εν μέσω της οικονομικής κρίσης, διαπιστώθηκε ότι «ο ένας στους δύο Έλληνες θέλει να γίνει επιχειρηματίας». Εκείνη την περίοδο, τα λουκέτα στα καταστήματα ήταν καθημερινό φαινόμενο και η νεανική ανεργία έφτανε το 60%. Οι υπόλοιποι εργαζόμενοι αμείβονταν με τον «υποκατώτατο μισθό» των 510 ευρώ.

Έρευνα του ΙΟΒΕ για την ίδια περίοδο κατέγραψε μια στροφή στην «επιχειρηματικότητα ανάγκης», λόγω της έλλειψης επαγγελματικών προοπτικών και της οικονομικής αβεβαιότητας.

Στην πιο πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου για την κοινωνική νεανική επιχειρηματικότητα (2022-23), διαπιστώνεται ότι πάνω από τους μισούς Έλληνες, ηλικίας 15-30 ετών (55%), θα προτιμούσαν να είναι αυτοαπασχολούμενοι αντί για μισθωτοί.

Το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (39%) και συνδέεται άμεσα με τη δομή της ελληνικής οικονομίας, όπου κυριαρχούν οι πολύ μικρές επιχειρήσεις.

Ωστόσο, τα στοιχεία για την απασχόληση των νέων στην Ελλάδα αποκαλύπτουν μια άλλη πτυχή. Μέχρι το 2023, η Ελλάδα κατείχε την υψηλότερη νεανική ανεργία στην ΕΕ, αγγίζοντας ή ξεπερνώντας το 30% στις ηλικίες κάτω των 25 ετών.

Σήμερα, το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί οριακά κάτω από το 20%, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, αν και υπάρχουν αμφιβολίες για την ακρίβεια των δεδομένων, καθώς η ίδια η στατιστική υπηρεσία αναθεωρεί τη μεθοδολογία της λόγω «περίεργων αποκλίσεων» στους δείκτες ανεργίας.

Επιπλέον, η Ελλάδα καταγράφει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά συμμετοχής των νέων στην αγορά εργασίας.

Σύμφωνα με τον «Μηχανισμό Διάγνωσης Αναγκών της Αγοράς Εργασίας», που υπάγεται στο υπουργείο Εργασίας και αντλεί στοιχεία από την ΕΛΣΤΑΤ, οι εργαζόμενοι ηλικίας 20-29 ετών ήταν λιγότεροι από 550.000 το 2023. Δεδομένου ότι ο πληθυσμός αυτής της ηλικιακής ομάδας ξεπερνά το ένα εκατομμύριο, σχεδόν οι μισοί νέοι 20-29 ετών είναι άνεργοι ή μη οικονομικά ενεργοί.

Παράλληλα, η Ελλάδα αντιμετωπίζει υψηλά ποσοστά ετεροαπασχολούμενων και «υπερεκπαιδευμένων» νέων πτυχιούχων, που εργάζονται σε θέσεις κατώτερες των προσόντων τους.

Αυτός ο συνδυασμός συνθέτει ένα δυσοίωνο τοπίο για την απασχόληση των νέων στην Ελλάδα, εξηγώντας εν μέρει τη συνεχιζόμενη φυγή ταλέντων στο εξωτερικό, αν και με μειωμένους ρυθμούς σε σχέση με την περίοδο της κρίσης. Σύμφωνα με έρευνα των Λαμπριανίδη-Συκκά, το 44% των νέων 17-34 ετών σκέφτονται να μεταναστεύσουν.

Σήμερα, η επιχειρηματικότητα για τους νέους παραμένει συχνά μια λύση ανάγκης. Έκθεση του ΙΟΒΕ σημειώνει ότι «η υψηλή ανεργία των νέων στη χώρα μας δυσκολεύει την εύρεση μισθωτής εργασίας, οδηγώντας τους όλο και περισσότερο στην επιχειρηματικότητα για βιοποριστικούς λόγους. Η επιχειρηματικότητα αποτελεί λύση ανάγκης για κάποιους νέους, κάτι που δεν δημιουργεί συνθήκες επιχειρηματικής επιτυχίας».

Η έρευνα της Pro Rata «Τάσεις και Προκλήσεις της Gen Z» επιβεβαιώνει εν μέρει αυτόν τον ισχυρισμό. Στην ερώτηση «είναι μεταξύ των μελλοντικών σας στόχων να αναπτύξετε επιχειρηματική δραστηριότητα;», το 48% των ερωτηθέντων (ηλικίας 17 ως 34 ετών) απάντησε θετικά. Το 38% δεν το έχει ως στόχο, και το 14% δεν ξέρει.

Μια άλλη έρευνα, από το fund Αpeiron Ventures, διαπίστωσε ότι το 62% των νέων ηλικίας 17-26 ετών σε 14 χώρες της Ευρώπης θεωρούν πολύ πιθανό να ξεκινήσουν τη δική τους start up επιχείρηση τα επόμενα 3 ως 5 χρόνια. Στην Ελλάδα, το ποσοστό είναι 50%.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον «Μηχανισμό Διάγνωσης Αναγκών Εργασίας», ο ένας στους τρεις νέους 25-29 ετών απασχολείται στην παροχή υπηρεσιών και στις πωλήσεις, κυρίως στην εστίαση, τα καταλύματα και το εμπόριο, επαγγέλματα με εντατική εργασία, μεγάλα ωράρια και χαμηλούς μισθούς.

Ένα σημαντικό ποσοστό, άνω του 20%, είναι επαγγελματίες, κυρίως πτυχιούχοι. Ακόμη και αν είναι «αφεντικά του εαυτού τους», ως αυτοαπασχολούμενοι με μπλοκάκι, πολλοί αγωνίζονται για την επιβίωση. Τα διευθυντικά στελέχη, συμπεριλαμβανομένων των ιδρυτών startup, αποτελούν λιγότερο από το 0,8% του συνόλου.