Το ΠΑΣΟΚ, τον τελευταίο χρόνο, κατέκτησε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην αντιπολίτευση, θεσμικά λόγω της διάσπασης του ΣΥΡΙΖΑ και δημοσκοπικά ως δεύτερο κόμμα. Ωστόσο, η ανάκαμψή του είναι προβληματική.

Ο στόχος να γίνει ξανά κεντρικός πόλος εξουσίας ήταν εξ αρχής δύσκολος. Η παραδοσιακή Κεντροαριστερά και η ατζέντα της υποχωρούν διεθνώς, ενώ η αυξανόμενη "αντισυστημικότητα" επηρεάζει αρνητικά τους νεότερους ψηφοφόρους. Στην Ελλάδα, τα τραύματα και οι διαιρετικές τομές της κρίσης δυσχεραίνουν τη στρατηγική του.

Εκτός από αυτά, υπάρχουν και ζητήματα στρατηγικής διαχείρισης. Αρχικά, υπάρχει μια λανθασμένη ανάγνωση του πολιτικού κλίματος. Παρά την αυξημένη δυσαρέσκεια για την κυβέρνηση και τη χαμηλή πολιτική και θεσμική εμπιστοσύνη, το ΠΑΣΟΚ θεώρησε ότι αρκεί να καταγγέλλει τη Νέα Δημοκρατία και τον πρωθυπουργό για να καρπωθεί τα οφέλη από το αντικυβερνητικό ρεύμα. Κάποιοι στην ηγεσία δέχθηκαν κριτική ότι δεν ήταν αρκετά σκληροί.

Στην πραγματικότητα, το πρόβλημα είναι ακριβώς το αντίθετο. Το ΠΑΣΟΚ δυσκολεύεται να αναπτύξει δυναμική επειδή συχνά συμμετείχε σε ένα παιχνίδι έντασης που δεν μπορεί να υποστηρίξει. Θεωρείται συστημικό κόμμα και αντιμετωπίζεται με δυσπιστία, ενώ οι δυνητικοί ψηφοφόροι του δεν ελκύονται από την ένταση.

Αντί να επικεντρωθεί στη δημιουργία μιας κυβερνητικής αντιπρότασης, αναλώθηκε στην αποδόμηση της κυβέρνησης, η οποία συνέβαινε ούτως ή άλλως. Η τοξικότητα επισκίαζε τις προγραμματικές εξαγγελίες.

Οι τάσεις της τελευταίας διετίας δείχνουν ότι όσο αυξανόταν η κοινωνική και πολιτική ένταση, το ΠΑΣΟΚ υποχωρούσε προς όφελος κομμάτων με πιο τοξικό λόγο.

Παρόλο που τα σφάλματα βαραίνουν την ηγεσία, οι εσωκομματικοί επικριτές της τα υπερθεμάτισαν.

Για παράδειγμα, όταν το ζήτημα των Τεμπών ήταν σε έξαρση, το ΠΑΣΟΚ κατρακυλούσε δημοσκοπικά προς όφελος της Πλεύσης Ελευθερίας και της Ελληνικής Λύσης. Ακόμα και σήμερα, έχει απώλειες προς τη Νέα Δημοκρατία από ψηφοφόρους που φοβούνται την αστάθεια.

Ένα ακόμα στρατηγικό λάθος ήταν οι συζητήσεις για συνεργασία με τον ΣΥΡΙΖΑ, που ακύρωναν τη δυνατότητα αμφίπλευρης διεύρυνσης του ΠΑΣΟΚ. Δεν προσέλκυσαν απογοητευμένους ψηφοφόρους της Νέας Δημοκρατίας και έδωσαν "τεχνητή αναπνοή" στον ΣΥΡΙΖΑ σε μια περίοδο διάλυσης. Ακόμα κι αν οι δύο χώροι συνεργαστούν στο μέλλον, το ΠΑΣΟΚ θα έπρεπε να κυριαρχήσει προηγουμένως στον ευρύτερο χώρο, αντί να σώσει ένα κόμμα με ανταγωνιστικό ρόλο.

Αυτό το λάθος μπορεί να αποβεί μοιραίο αν το κόμμα του κ. Τσίπρα προσπεράσει το ΠΑΣΟΚ στις δημοσκοπήσεις. Κάτι τέτοιο θα άλλαζε τον ρόλο του ΠΑΣΟΚ στο πολιτικό σκηνικό. Θα ήταν πολιτική αυτοχειρία αν ο κ. Τσίπρας επανέλθει με ένα πιο ήπιο και "υπεύθυνο" προφίλ, δίνοντας έμφαση στην κυβερνησιμότητα, κάτι που θα έπρεπε να κάνει το ΠΑΣΟΚ.

Η κριτική στο πρόσωπο του επικεφαλής είναι εύκολη, αλλά το πρόβλημα υπερβαίνει τις προσωπικότητες.

Εκείνοι που ασκούν εσωκομματική κριτική στον κ. Ανδρουλάκη για τις περιορισμένες επιδόσεις του είναι συνήθως αυτοί που υπερθεμάτιζαν στα δύο βασικά στρατηγικά λάθη. Κάποιοι, με ανεξέλεγκτη ρητορική, παρέσυραν το ΠΑΣΟΚ σε μια στρατηγική που δεν του ταιριάζει, ενώ άλλοι φλέρταραν με αντισυστημικές δυνάμεις και τον ΣΥΡΙΖΑ, ανοίγοντας τον δρόμο σε δυσκολίες για το ΠΑΣΟΚ.

Στον πυρήνα όλων βρίσκεται ο ρηχός αφορισμός ότι η χώρα έχει "έλλειμμα αντιπολίτευσης". Ισχύει το αντίθετο. Υπάρχει πλεόνασμα φωνών διαμαρτυρίας και έλλειμμα εναλλακτικής κυβερνητικής πρότασης. Η επαναφορά του ΠΑΣΟΚ συνδέεται με αυτή την παράμετρο. Αν ενισχύσει αυτή την εικόνα, όλα θα γίνουν ευκολότερα, καθώς τα όρια δυνητικής εκλογικής επιρροής του είναι μεγάλα. Αλλά πρέπει να σταματήσει να χορεύει στον ρυθμό που του επιβάλλουν οι άλλοι.

O κ. Ευτύχης Βαρδουλάκης είναι σύμβουλος στρατηγικής και επικοινωνίας.