Η φράση «συντάξεις πείνας» έχει χρησιμοποιηθεί τόσο συχνά, που έχει καταντήσει ένα τετριμμένο δημοσιογραφικό κλισέ, όπως η «πύρινη λαίλαπα» ή ο «Μολώχ της ασφάλτου». Δυστυχώς, όμως, στην περίπτωση των συνταξιούχων, δεν πρόκειται για σχήμα λόγου, αλλά για μια σκληρή πραγματικότητα, την οποία τείνουμε να θεωρούμε δεδομένη.

Ωστόσο, τα τελευταία στοιχεία του συστήματος «Ήλιος» αποκαλύπτουν ότι τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα.

Οι συντάξεις τον Ιούλιο παρουσίασαν σημαντική μείωση σε σύγκριση με τον προηγούμενο μήνα, δίνοντας μια γεύση των προκλήσεων που θα αντιμετωπίσει η επόμενη γενιά συνταξιούχων.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη μηνιαία έκθεση του Ενιαίου Συστήματος Ελέγχου και Πληρωμών Συντάξεων «Ήλιος», η μέση κύρια σύνταξη μειώθηκε στα 783,1 ευρώ μικτά, ενώ τον Ιούνιο ανερχόταν στα 843,6 ευρώ. Αυτό μεταφράζεται σε μια μείωση που ξεπερνά το 7%, ή 60,5 ευρώ λιγότερα.

Οι επικουρικές συντάξεις κατέγραψαν ακόμα μεγαλύτερη πτώση, με ποσοστιαίες μειώσεις άνω του 9% σε σύγκριση με τον Ιούνιο (διαμορφώθηκαν στα 178,5 ευρώ από 196,6 ευρώ).

Εάν λάβουμε υπόψη ότι πριν από ένα χρόνο, η μέση κύρια σύνταξη άγγιζε τα 822 ευρώ, γίνεται αμέσως αντιληπτό ότι οι όποιες αυξήσεις δόθηκαν στις αρχές του έτους – όχι σε όλους, αλλά μόνο σε όσους δεν είχαν προσωπική διαφορά – έχουν πλέον εξανεμιστεί.

Εάν σε αυτό προσθέσουμε την ανεξέλεγκτη ακρίβεια, κυρίως στους τομείς της στέγασης και των ειδών πρώτης ανάγκης, η πραγματική αγοραστική δύναμη των συντάξεων βρίσκεται στα όρια της φτώχειας.

Μία βασική αιτία για την κατάρρευση των συντάξεων και τη φτωχοποίηση των νέων συνταξιούχων, ιδίως στον ιδιωτικό τομέα, είναι τα χαμηλά ποσοστά αναπλήρωσης. Πρόκειται για τους συντελεστές που πολλαπλασιάζονται με τις συντάξιμες αποδοχές, προκειμένου να προκύψει η ανταποδοτική σύνταξη, ανάλογα με τα έτη ασφάλισης.

Όπως είναι γνωστό, ο νόμος Κατρούγκαλου (ν. 4387/20216) μείωσε σημαντικά τα ποσοστά αναπλήρωσης. Παρότι κρίθηκε αντισυνταγματικός και αντικαταστάθηκε από τον νόμο Βρούτση (ν.4670.20), η βελτίωση που επήλθε ήταν ελάχιστη και όχι για όλους. Αυτό που ουσιαστικά «κλείδωσε» ήταν ο μόνιμος μηχανισμός περικοπών των συντάξεων.

Επιπλέον, γίνεται όλο και πιο εμφανής στον μέσο όρο των συντάξεων η καθίζηση των μισθών από την περίοδο της κρίσης και έπειτα. Οι επιπτώσεις των χαμηλών μισθών είναι πλέον αισθητές, καθώς από το 2016 και μετά οι συντάξεις υπολογίζονται με βάση τον μέσο όρο των αποδοχών ολόκληρου του εργασιακού βίου, και όχι με βάση τους υψηλότερους μισθούς της καλύτερης πενταετίας.

Οι μισθωτοί του ιδιωτικού τομέα, οι αυτοαπασχολούμενοι και όσοι είχαν κενά στον εργασιακό τους βίο, εξαιτίας της πολύ υψηλής ανεργίας, της υποδηλωμένης και μαύρης εργασίας, πληρώνουν το βαρύτερο τίμημα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η διαφορά στις νέες συντάξεις μεταξύ ιδιωτικού και δημόσιου τομέα άγγιξε τον Ιούλιο τα 450 ευρώ. Όσοι συνταξιοδοτήθηκαν τον Ιούλιο από τον ιδιωτικό τομέα έλαβαν κατά μέσο όρο κύρια σύνταξη μόλις 776 ευρώ μικτά, έναντι 1227 ευρώ των νέων συντάξεων του δημόσιου τομέα – μια απόκλιση που προσεγγίζει το 37%.

Όταν οι μειώσεις στις κύριες συντάξεις του Ιουλίου ξεπέρασαν τα 60 ευρώ, γίνεται φανερό ότι το όποιο όφελος από τη σταδιακή κατάργηση της προσωπικής διαφοράς (50% το 2026 και 50% το 2027) είναι μηδαμινό. Για παράδειγμα, οι χαμηλοσυνταξιούχοι των 500 ευρώ θα δουν μόλις 12 ευρώ το μήνα. Το ανώτατο ποσό των 55 ευρώ το μήνα θα το λάβουν οι ελάχιστοι συνταξιούχοι που έχουν σύνταξη πάνω από 2.200 ευρώ. Στις ενδιάμεσες κατηγορίες το «κέρδος» θα είναι μεταξύ 32 και 43 ευρώ το μήνα, δηλαδή μικρότερο από τις απώλειες στη μέση κύρια σύνταξη του Ιουλίου.