Η προσπάθεια του Στιβ Γουίτκοφ, στενού συνεργάτη του Ντόναλντ Τραμπ, να μεσολαβήσει για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, έχει προκαλέσει έντονες αντιδράσεις από Ουάσιγκτον, Βρυξέλλες και Κίεβο. Αξιωματούχοι κατηγορούν τον Γουίτκοφ για απειρία, αστοχίες και μια ανησυχητική τάση να υιοθετεί τα ρωσικά αφηγήματα.

Η πιθανή συνάντηση του Ντόναλντ Τραμπ με τον Βλαντίμιρ Πούτιν στο Άνκορατζ θα μπορούσε να ήταν ένα σημαντικό επίτευγμα για τον Στιβ Γουίτκοφ, τον επιχειρηματία που μετατράπηκε σε διπλωμάτη. Όμως, οι υποσχέσεις για μελλοντικές συναντήσεις μεταξύ Πούτιν και Ζελένσκι δεν υλοποιήθηκαν, τα αιτήματα για κατάπαυση του πυρός έμειναν στα χαρτιά, και οι απειλές για σκληρά μέτρα δεν materialized. Επιπλέον, η ομάδα του Τραμπ δεν έχει παρουσιάσει ένα σαφές σχέδιο δράσης.

Απογοητευμένοι Αμερικανοί, Ουκρανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι υποστηρίζουν ότι η ατομική προσέγγιση του Στιβ Γουίτκοφ, ειδικού απεσταλμένου του Τραμπ για τις ειρηνευτικές αποστολές, είναι μέρος του προβλήματος. Σύμφωνα με επτά πηγές που γνωρίζουν τις εσωτερικές συζητήσεις, ο Γουίτκοφ αρνήθηκε να συμβουλευτεί ειδικούς και συμμάχους, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται απληροφόρητος και απροετοίμαστος. Δύο εξ αυτών σχολίασαν ότι αντιμετωπίζει τη σύγκρουση «μέσα από το πρίσμα του real estate», σαν να πρόκειται για μια διαφωνία ακινήτων.

Ο «αντισυμβατικός μεσολαβητής» του Τραμπ έχει συναντηθεί πέντε φορές με τον Πούτιν τους τελευταίους μήνες, χωρίς να κατορθώσει να μετατρέψει την πρόσβασή του στον Ρώσο ηγέτη σε απτό αποτέλεσμα για την Ουκρανία.

Οι πηγές αναφέρουν ότι υπήρχαν πολλά εμπόδια για να αποφέρει η σύνοδος του Άνκορατζ συγκεκριμένα αποτελέσματα, με κυριότερο την απροθυμία του Πούτιν να κάνει ουσιαστικές παραχωρήσεις για τον τερματισμό του πολέμου. Ωστόσο, πολλοί που γνωρίζουν τον ρόλο του Γουίτκοφ στις διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία πιστεύουν ότι ο ίδιος δυσκόλεψε ακόμη περισσότερο τη διαδικασία.

Ο Γουίτκοφ, πάντως, συνεχίζει τις προσπάθειές του. Στη Νέα Υόρκη, συναντά τον Αντρίι Γερμάκ, επικεφαλής του προεδρικού γραφείου του Βολοντίμιρ Ζελένσκι, σε μια προσπάθεια να προετοιμάσει τεχνικές συνομιλίες μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας πριν από μια πιθανή τριμερή σύνοδο κορυφής. Αυτές οι συζητήσεις μεταξύ Ρώσων και Ουκρανών αξιωματούχων αναμένεται να καλύψουν ζητήματα εδαφών, εγγυήσεις ασφαλείας και άλλα θέματα, προετοιμάζοντας το έδαφος για συνομιλίες σε ανώτερο επίπεδο, σύμφωνα με ανώτερο αξιωματούχο της αμερικανικής κυβέρνησης.

«Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να φέρουμε τον Πούτιν και τον Ζελένσκι στο ίδιο τραπέζι και να δημιουργήσουμε την ευκαιρία για μια επιτυχημένη συνάντηση», δήλωσε ο Γουίτκοφ σε συνέντευξή του.

Σύμφωνα με το Politico, ο πόλεμος είναι πολύ πιο περίπλοκος απ’ όσο φαίνεται να αντιλαμβάνεται ο στενός συνεργάτης του Τραμπ. Δεκατρείς πηγές, συμπεριλαμβανομένων Αμερικανών και ξένων αξιωματούχων, κατηγορούν τον Γουίτκοφ για την αδυναμία των αμερικανικών προσπαθειών να αποσπάσουν ουσιαστικές παραχωρήσεις από τη Μόσχα.

«Η απειρία του είναι εμφανής. Έχει την προσοχή του προέδρου, αυτό είναι ξεκάθαρο, αλλά υπάρχει σύγχυση για το τι ακριβώς έχει ειπωθεί και συμφωνηθεί», ανέφερε ένα από τα άτομα που μίλησαν στο Politico.

Ένας δεύτερος ανώτερος αξιωματούχος της αμερικανικής κυβέρνησης υπερασπίστηκε την προσέγγιση του Γουίτκοφ, λέγοντας ότι τα αποτελέσματα της διπλωματίας του «μιλούν από μόνα τους, με τη μορφή της ιστορικής διμερούς συνάντησης μεταξύ Τραμπ και Πούτιν και των Ευρωπαίων ηγετών που βρέθηκαν στον Λευκό Οίκο λιγότερο από 48 ώρες αργότερα». Οι επικριτές του, ωστόσο, δεν θεωρούν αυτά τα αποτελέσματα αρκετά.

«Λειτουργεί σαν ένας απρόβλεπτος παίκτης», δήλωσε Αμερικανός αξιωματούχος με γνώση του διπλωματικού του στυλ. «Μιλά με όλους αυτούς τους ανθρώπους, αλλά κανείς δεν ξέρει τι λέει σε αυτές τις συναντήσεις. Δηλώνει κάτι δημόσια και μετά αλλάζει γνώμη. Είναι δύσκολο να υπάρξει συνέχεια σε αυτό».

Το γραφείο του Γουίτκοφ στην Ουάσιγκτον έχει ελάχιστο προσωπικό, χωρίς ειδικούς στη Ρωσία ή εμπειρία σε περίπλοκες διπλωματικές διαπραγματεύσεις. Επίσης, σύμφωνα με πέντε άτομα που γνωρίζουν τις εσωτερικές συζητήσεις, έχει αρνηθεί να κάνει τις συνήθεις διαβουλεύσεις με ειδικούς για τη Ρωσία και την Ουκρανία.

Η σύνοδος στην Αλάσκα ξεχώρισε για την ελάχιστη προετοιμασία που είχε προηγηθεί. Συνήθως, πριν από μια συνάντηση τόσο υψηλού επιπέδου, γίνονται συμφωνίες για τη «χορογραφία» και τα προσδοκώμενα αποτελέσματα.

Ο νέος στόχος οργάνωσης τεχνικών συναντήσεων σε χαμηλότερο επίπεδο υποδεικνύει μια στροφή σε μια πιο παραδοσιακή προσέγγιση.

Δεύτερος ανώτερος αξιωματούχος της αμερικανικής διοίκησης τόνισε ότι ο Γουίτκοφ έχει άφθονη πρόσβαση σε τεχνογνωσία και βρίσκεται σε τακτική επικοινωνία με τον υπουργό Εξωτερικών και ασκούντα καθήκοντα συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας, Μάρκο Ρούμπιο, καθώς και με στελέχη του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας.

Ως ένδειξη επιτυχίας του Γουίτκοφ, ο αξιωματούχος επικαλέστηκε δηλώσεις του Προέδρου της Φινλανδίας, Αλεξάντερ Στουμπ, ο οποίος είπε κατά τη συνάντηση στον Λευκό Οίκο: «Τις τελευταίες δύο εβδομάδες είχαμε πιθανώς περισσότερη πρόοδο για τον τερματισμό του πολέμου απ’ ό,τι τα τελευταία τρεισήμισι χρόνια».

Μετά την ενημέρωση για το ρεπορτάζ του Politico, ο Λευκός Οίκος απέστειλε δηλώσεις από έξι πρόσωπα που επαινούν τον Γουίτκοφ. Σε μία από αυτές, ο Βρετανός σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας, Τζόναθαν Πάουελ, ανέφερε ότι ο Γουίτκοφ «κατάφερε να ανοίξει πόρτες που κανείς άλλος δεν μπορούσε» και ότι «είναι ακριβώς ο τύπος ανθρώπου» που φέρνει αποτελέσματα στη διπλωματία, εστιάζοντας «στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ βασικών ηγετών … και κινούμενος αθόρυβα για να κλείσει μια συμφωνία».

Σε άλλη δήλωση, ο αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς είπε: «Ο Γουίτκοφ έχει σημειώσει περισσότερη πρόοδο προς τον τερματισμό της αιματοχυσίας στην Ουκρανία απ’ όλους τους επικριτές του μαζί».

Άνθρωποι που γνωρίζουν τον τρόπο λειτουργίας του Στιβ Γουίτκοφ τον παρομοιάζουν με την «ελεύθερη» προσέγγιση του Ντόναλντ Τραμπ στις επιχειρήσεις.

Σύμφωνα με τέσσερις πηγές, το προσωπικό του συχνά δεν γνωρίζει πού βρίσκεται ή τι κάνει. Περνά τον περισσότερο χρόνο του στο γραφείο του στον Λευκό Οίκο, ενώ η υπόλοιπη ομάδα του στεγάζεται στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

«Το πρόβλημα είναι ότι ο Γουίτκοφ δεν είναι σταθερά απασχολημένος. Μπορεί να πεταχτεί για μια συνάντηση με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, να πει διάφορα πράγματα, χωρίς να ενημερώσει κανέναν για το τι πραγματικά συνέβη και μετά να επιστρέψει στη ζωή του. Στο μεταξύ, οι Ρώσοι έρχονται και λένε ‘ο Γουίτκοφ είπε αυτό…’ κι εσύ δεν ξέρεις αν είναι αλήθεια ή όχι, αλλά δεν μπορείς να πάρεις επίσημη ενημέρωση από τους ίδιους», ανέφερε Αμερικανός αξιωματούχος.

Ο ίδιος αξιωματούχος και ακόμη ένα πρόσωπο αναφέρουν ότι ο Γουίτκοφ δυσκολεύεται να εστιάσει σε περισσότερα από ένα ζητήματα τη φορά. Δεν είναι φανατικός μελετητής των ενημερωτικών δελτίων πληροφοριών και σπάνια ελέγχει τα υπηρεσιακά του email.

Ωστόσο, δεύτερος ανώτερος αξιωματούχος της αμερικανικής διοίκησης απέρριψε αυτούς τους χαρακτηρισμούς, τονίζοντας ότι ο Γουίτκοφ ελέγχει καθημερινά τα email του και λαμβάνει ενημέρωση πληροφοριών. Επιπλέον, μετά την κριτική που δέχθηκε για τη χρήση του μεταφραστή του Πούτιν, πλέον χρησιμοποιεί μεταφραστή του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

Ένα μέρος του προβλήματος για τον Στιβ Γουίτκοφ μπορεί να σχετίζεται με τον τρόπο που ανέλαβε τον ρόλο του ως επικεφαλής διαπραγματευτής για την Ουκρανία. Κατά τη μεταβατική περίοδο μετά τις εκλογές του 2024, ο Ντόναλντ Τραμπ τον όρισε ειδικό απεσταλμένο για τη Μέση Ανατολή, ενώ τον Κιθ Κέλογκ τον όρισε ειδικό απεσταλμένο για τη Ρωσία και την Ουκρανία.

Πολλοί από τους ειδικούς του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τη Ρωσία και την Ουκρανία επέλεξαν να συνεργαστούν με τον Κέλογκ, αλλά ο Κέλογκ παραγκωνίστηκε από τις διαπραγματεύσεις με τη Μόσχα μετά από παράπονα της Ρωσίας. Έτσι, ο Γουίτκοφ κατέληξε να είναι ο de facto ενδιάμεσος με τον Βλαντίμιρ Πούτιν, μετά την πρώτη του επίσκεψη στη Ρωσία τον Φεβρουάριο.

Όμως, το μεγαλύτερο μέρος του εξειδικευμένου προσωπικού για τη Ρωσία και την Ουκρανία παρέμεινε στο γραφείο του Κέλογκ, αφήνοντας το γραφείο του Γουίτκοφ χωρίς ειδικούς για την περιοχή. Η κατάσταση αυτή δεν έχει αλλάξει, ακόμη κι αν η αρμοδιότητά του έχει επεκταθεί σε «ειδικό απεσταλμένο για ειρηνευτικές αποστολές».

Οι Ρώσοι συνομιλητές του Στιβ Γουίτκοφ εμφανίζονται επίσης απογοητευμένοι, κυρίως λόγω της αδυναμίας του να μεταφέρει με ακρίβεια τα μηνύματα και τις «κόκκινες γραμμές» του Βλαντίμιρ Πούτιν στον Ντόναλντ Τραμπ.

Ρώσοι αξιωματούχοι εκτιμούν ότι ο Τραμπ έστειλε κάποιον που βρίσκεται κοντά του και μπορεί να μιλήσει εκ μέρους του, αλλά ανησυχούν ότι ο Γουίτκοφ δεν κατανοεί πλήρως όσα του μεταφέρει ο Πούτιν.

Μετά την επίσκεψή του τον Αύγουστο, ο Γουίτκοφ ήταν πεπεισμένος ότι η Ρωσία είχε συμφωνήσει σε σημαντικές εδαφικές παραχωρήσεις, και συμβούλευσε τον Τραμπ να παραχωρήσει στον Πούτιν τη διμερή συνάντηση που επί χρόνια επιδίωκε.

Όταν επέστρεψε στις ΗΠΑ, τόσο ο Γουίτκοφ όσο και ο Τραμπ διαφήμισαν αυτές τις «παραχωρήσεις» για εδάφη στην ανατολική Ουκρανία. Ωστόσο, οι Ευρωπαίοι και Ουκρανοί συνομιλητές του δεν συμμερίστηκαν την ίδια άποψη.

Ο Γουίτκοφ απέρριψε την κριτική ότι διαστρέβλωσε το μήνυμα της Μόσχας. «Έχω τεράστια στήριξη από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, από πολλούς ειδικούς στη Ρωσία. Υπάρχουν πολλοί εξαιρετικά έξυπνοι άνθρωποι στο σύστημά μας. Και κανένας, ούτε ένας από την αμερικανική πλευρά, δεν μου είπε ποτέ: «εδώ έκανες λάθος», δήλωσε.

Στις συνομιλίες, η Ρωσία πρότεινε αυτό που η κυβέρνηση Τραμπ θεωρεί σημαντικό συμβιβασμό: οι ΗΠΑ θα αναγνώριζαν τον ρωσικό έλεγχο επί του Λουχάνσκ, της Κριμαίας και του Ντονέτσκ στα επίσημα σύνορά του και στη Χερσώνα και στη Ζαπορίζια στη γραμμή επαφής.

«Ποτέ στο παρελθόν δεν είχε γίνει συζήτηση για τέτοιο συμβιβασμό στις περιοχές αυτές», σημείωσε ο ίδιος αξιωματούχος.

Ωστόσο, πολλοί Ευρωπαίοι και Ουκρανοί εταίροι της Ουάσιγκτον δεν το θεωρούν ουσιαστική υποχώρηση από τη Ρωσία. Μια τέτοια συμφωνία θα απαιτούσε από την Ουκρανία να αποσυρθεί από ορισμένα από τα πιο ισχυρά οχυρωμένα εδάφη της στο Ντονέτσκ, νομιμοποιώντας την αρπαγή εδαφών του Πούτιν.

Σε συνέντευξή του στο CNN, μετά τη σύνοδο Τραμπ–Πούτιν στην Αλάσκα, ο Στιβ Γουίτκοφ δήλωσε ότι η Μόσχα είχε αποδεχθεί την παροχή εγγυήσεων ασφαλείας προς την Ουκρανία, βασισμένων στο Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ. Ωστόσο, δύο πηγές υποστήριξαν ότι η Ρωσία είχε επαναφέρει όρους αντίστοιχους με εκείνους που είχε προτείνει το 2022, δηλαδή η Ουκρανία να διαθέτει μια «δύναμη αποτροπής», αλλά η Ρωσία να έχει δικαίωμα βέτο στη χρήση της.

Όπως το έθεσε χαρακτηριστικά ένας από τους συνομιλητές «άλλο τι λέει η Ρωσία, και άλλο τι εννοεί».

Ανώτερος αξιωματούχος της αμερικανικής διοίκησης υπερασπίστηκε τον Γουίτκοφ λέγοντας ότι «κατανοεί όλες τις πολυπλοκότητες».

Όταν ταξιδεύει στη Μόσχα, ο Γουίτκοφ χρησιμοποιεί το δικό του αεροπλάνο, έχει μαζί του μόνο τον διευθυντή του γραφείου του, έναν μεταφραστή και προσωπικό ασφαλείας, και καλύπτει ο ίδιος τα έξοδα.

Μετά τη συνάντηση στην Αλάσκα, Ευρωπαίοι αξιωματούχοι τόνισαν στον Γουίτκοφ και τον Τραμπ τη στρατηγική σημασία του Ντονμπάς για την Ουκρανία.

«Φαίνεται να έχει υιοθετήσει το ψευδές ρωσικό αφήγημα ότι κερδίζουν στο μέτωπο, κάτι που όλοι ξέρουμε ότι δεν ισχύει», είπε ακόμη ένα πρόσωπο.

Ο Γουίτκοφ απέρριψε αυτόν τον ισχυρισμό λέγοντας ότι «αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι να φέρω τις δύο πλευρές στο ίδιο τραπέζι, να περιορίσουμε τα ζητήματα και να τα φέρουμε σε ένα σημείο όπου θα μπορέσουμε να χτίσουμε πολιτικό κεφάλαιο και να λύσουμε αυτό το ανόητο πράγμα».

Στον Λευκό Οίκο την περασμένη εβδομάδα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες παρομοίασαν την παραχώρηση του Ντονμπάς με την παραχώρηση της Φλόριντα.

Κάποιοι από τους συμμάχους της Ουκρανίας πρότειναν ακόμη να συγκριθεί η περιοχή με τα Υψίπεδα του Γκολάν στο Ισραήλ.

Ευρωπαίοι και Ουκρανοί αξιωματούχοι δηλώνουν ενθαρρυμένοι από την παρουσία κι άλλων στελεχών στη διαδικασία. Ο Κιθ Κέλογκ, που είχε παραγκωνιστεί νωρίτερα μέσα στη χρονιά, κατάφερε να επιστρέψει πιο ενεργά στο προσκήνιο.

Παρά τα λάθη με τη Ρωσία, Ευρωπαίοι και Ουκρανοί αξιωματούχοι είναι ικανοποιημένοι που η εντατική διπλωματία έχει οδηγήσει σε συζήτηση για τις εγγυήσεις ασφαλείας.

Ωστόσο, η διαδικασία αυτή καθοδηγείται από τον υπουργό Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο και τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου στρατηγό Νταν Κέιν, με τους οποίους προτιμούν να συνεργάζονται.

Η Ουκρανία ελπίζει ότι η συνάντηση του Γουίτκοφ την Παρασκευή θα φέρει νέες επιλογές. Ουκρανός αξιωματούχος ανέφερε ότι η συνάντηση ακολουθεί την επίσκεψη του Γερμάκ και του γραμματέα του ουκρανικού Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, Ρουστέμ Ουμέροφ, στο Κατάρ, προκειμένου να εξετάσουν τη χώρα ως πιθανή τοποθεσία για συνάντηση μεταξύ Ζελένσκι και Πούτιν.

«Η κύρια εστίασή μας είναι να επαναλάβουμε ότι η Ουκρανία είναι έτοιμη να συναντηθεί με τη Ρωσία σε προεδρικό επίπεδο, αλλά η Ρωσία συνεχίζει να καθυστερεί τη διαδικασία, εφευρίσκοντας συνεχώς νέα προσχήματα», είπε ο Ουκρανός αξιωματούχος, προσθέτοντας ότι ελπίζει ο Γουίτκοφ να δείξει δεκτικότητα στα επιχειρήματά τους.