Η στεγαστική κρίση μαστίζει την Ευρώπη και ειδικότερα τα Βαλκάνια, χωρίς να διαφαίνονται σημάδια βελτίωσης. Το μεγαλύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στους νέους, οι οποίοι δυσκολεύονται να βρουν οικονομικά προσιτές κατοικίες, τόσο για ενοικίαση όσο και για αγορά.

Η 26χρονη Ντεγιάνα Στόσιτς, τα τελευταία επτά χρόνια, νοικιάζει σπίτι στο Βελιγράδι, έχοντας μετακομίσει από μια μικρότερη πόλη. Αν και βρήκε μια καλύτερα αμειβόμενη δουλειά ως συντονίστρια, το υψηλό κόστος ζωής την αναγκάζει να συνεχίσει να συγκατοικεί.

«Μου παίρνει μιάμιση ώρα να φτάσω στη δουλειά, αλλά δεν μπορώ να αντέξω οικονομικά να μετακομίσω πιο κοντά στο γραφείο», λέει η Στόσιτς. «Εδώ και αρκετά χρόνια, ξοδεύω πάνω από το μισό μισθό μου σε λογαριασμούς και ενοίκιο».

Η οργάνωση Ministry of Space, μια ΜΚΟ με έδρα το Βελιγράδι, δημιούργησε έναν χάρτη που συγκρίνει τις αγγελίες ενοικίασης και πώλησης ακινήτων με τους μισθούς των εργαζομένων. Ο χάρτης δείχνει ότι η εμπειρία της Στόσιτς είναι κοινή, καθώς στις περισσότερες περιοχές του Βελιγραδίου η στέγαση είναι απαγορευτική.

Η σερβική κυβέρνηση παρουσίασε ένα πρόγραμμα δανείων για νέους 20 έως 35 ετών που αγοράζουν το πρώτο τους ακίνητο. Αρχικά, απαιτούνταν σύμβαση αορίστου χρόνου, αλλά μετά από αντιδράσεις, η κυβέρνηση επέτρεψε και σε εργαζόμενους με συμβάσεις ορισμένου χρόνου να υποβάλουν αίτηση, με την προϋπόθεση ύπαρξης εγγυητή. Αυτή η αλλαγή δίνει στην Στόσιτς την ευκαιρία να ενταχθεί στο πρόγραμμα.

Σήμερα, η ενοικίαση ενός διαμερίσματος ενός υπνοδωματίου στο κέντρο του Βελιγραδίου κοστίζει από 600 έως 1.200 ευρώ, ενώ στα προάστια οι τιμές κυμαίνονται από 300 έως 650 ευρώ, χωρίς να περιλαμβάνονται τα μηνιαία έξοδα κοινής ωφέλειας.

Σύμφωνα με την Eurostat, «προσιτή στέγαση» είναι αυτή που δεν ξεπερνά το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος ενός νοικοκυριού. Ο μέσος μισθός τον Δεκέμβριο του 2024 ήταν 837 ευρώ, ενώ ο διάμεσος μισθός ήταν 677,60 ευρώ. «Αυτό σημαίνει ότι μια τριμελής οικογένεια, με δύο διάμεσους μισθούς στο Βελιγράδι, μπορεί να διαθέσει έως 400 ευρώ για ενοίκιο και λογαριασμούς», λέει ο Μάρκο Ακσεντίγιεβιτς από το Ministry of Space, τονίζοντας ότι τα διαμερίσματα σε αυτή την τιμή είναι κυρίως γκαρσονιέρες.

Ο Ακσεντίγιεβιτς εξηγεί ότι οι περισσότεροι εργαζόμενοι στον δημόσιο τομέα δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά να ζουν κοντά στους χώρους εργασίας τους.

Η πανδημία της Covid-19 και ο πόλεμος στην Ουκρανία επιδείνωσαν την ήδη υπάρχουσα στεγαστική κρίση, με τις τιμές να έχουν σημειώσει απότομη άνοδο.

Σε πόλεις όπως το Βελιγράδι, τα Τίρανα και η Πρίστινα, το συνολικό κόστος ενοικίου και λογαριασμών πλησιάζει ή και ξεπερνά τον μέσο μηνιαίο μισθό. Το αυξανόμενο χάσμα μεταξύ προσφοράς και ζήτησης ωθεί τις τιμές ακινήτων και ενοικίων, καθιστώντας τη στέγαση λιγότερο προσιτή για τους νέους και τις ευάλωτες ομάδες.

Στο Κόσοβο, για πρώτη φορά, λίγο παραπάνω από τον μισό πληθυσμό ζει σε αστικές περιοχές. Ο πόλεμος του 1998-1999 είχε σημαντικό αντίκτυπο στη διαθεσιμότητα στέγης, με το 40% των σπιτιών να έχουν καταστραφεί ή υποστεί σοβαρές ζημιές.

Στην Πρίστινα, η ενοικίαση ενός διαμερίσματος ενός υπνοδωματίου κοστίζει από 225 ευρώ στα προάστια έως και πάνω από 300 ευρώ στο κέντρο της πόλης.

Ο Ντρίτον Ταφαλλάρι, ειδικός σε θέματα στέγασης, εξηγεί ότι ένας εργαζόμενος με μέσο μισθό στο Κόσοβο θα πρέπει να δουλεύει δύο ολόκληρους μήνες για να αγοράσει ένα τετραγωνικό μέτρο ακινήτου, σχεδόν διπλάσιο χρόνο από έναν πολίτη της ΕΕ.

Η Μπεσνίκε Κοτσάνι, σύμβουλος χωρικού σχεδιασμού στον ΟΗΕ-Habitat, επισημαίνει ότι τα ελλείμματα στις υποδομές είναι εκτεταμένα, με προβλήματα στην υδροδότηση, την αποχέτευση, την ενέργεια και τις μεταφορές.

Στην Αλβανία, τα ενοίκια εκτοξεύονται και οι μισθοί παραμένουν στάσιμοι. Ο 25χρονος οδηγός ταξί από τα Τίρανα, Έμρε Μπερίσα, ζει στο πατρικό του σπίτι, όπως το 70% των νέων Αλβανών.

«Δεν βλέπω πώς θα μπορέσω ποτέ να αντέξω οικονομικά να μετακομίσω», λέει ο Μπερίσα.

Η ενοικίαση ενός διαμερίσματος ενός υπνοδωματίου στα Τίρανα μπορεί να κοστίζει από 500 έως 900 ευρώ τον μήνα, τιμές απαγορευτικές για τους περισσότερους νέους.

Η οικονομολόγος από την Αλβανία, Τεούτα Νουνάι-Κορτότσι, τονίζει ότι «το να μην έχεις δικό σου διαμέρισμα, σε συνδυασμό με τις υψηλές τιμές, κάνει πολύ δύσκολη τη διαβίωση».

Στην Ελλάδα, παρότι υπάρχουν πολλά άδεια σπίτια, τα ενοίκια παραμένουν υψηλά. Μελέτη του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών ανέδειξε ότι περισσότερες από 2,2 εκατομμύρια κατοικίες παραμένουν κενές.

Μια απαγόρευση ενός έτους για την εγγραφή νέων διαμερισμάτων για βραχυπρόθεσμες μισθώσεις τέθηκε σε ισχύ στην Αθήνα, σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η έλλειψη στέγης. Το 2024, ο αριθμός των διαθέσιμων κλινών σε μονάδες βραχυπρόθεσμης μίσθωσης ξεπέρασε για πρώτη φορά τις κλίνες στα ξενοδοχεία.

Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ, το μέσο μηνιαίο ενοίκιο στην Ελλάδα κυμαίνεται γύρω στα 440 ευρώ τον Απρίλιο του 2025. Το 68% των Ελλήνων πιστεύει ότι τα ενοίκια είναι απαγορευτικά με βάση τους τρέχοντες μισθούς.

Παράλληλα, αυξάνονται και τα φοιτητικά ενοίκια, δυσχεραίνοντας την πρόσβαση στην εκπαίδευση για πολλές οικογένειες.