Έρευνα του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του ΕΚΠΑ έφερε στο φως υψηλές συγκεντρώσεις υπερφθοριωμένων αλκυλιωμένων ουσιών (PFAS) σε αυγά από κότες ελευθέρας βοσκής. Η μελέτη δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science of The Total Environment και προκαλεί ερωτήματα σχετικά με την ασφάλεια των αυγών που καταναλώνουμε.

Στο πλαίσιο της έρευνας, αναλύθηκαν αυγά από οικόσιτες κότες σε πέντε περιοχές της Ελλάδας: Ηλεία, Αττική, Βοιωτία, Μαγνησία και Σέρρες. Οι αναλύσεις έδειξαν ότι σε όλα τα δείγματα ανιχνεύθηκαν δεκάδες ενώσεις PFAS, οι οποίες χαρακτηρίζονται ως «παντοτινές χημικές ουσίες» λόγω της ανθεκτικότητάς τους στο περιβάλλον. Σε αρκετές περιπτώσεις, οι συγκεντρώσεις PFAS ξεπέρασαν τα όρια ασφαλείας που έχει θέσει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Επιπλέον, βρέθηκαν υπολείμματα φυτοφαρμάκων και φαρμακευτικών ουσιών, με την Ηλεία να παρουσιάζει τα υψηλότερα επίπεδα ρύπανσης.

Οι καταναλωτές δικαιολογημένα αναρωτιούνται αν υπάρχει λόγος ανησυχίας για τα αυγά που προμηθεύονται από κοινά σημεία πώλησης. Δύο από τους συγγραφείς της μελέτης, καθώς και ο πρόεδρος του ΕΦΕΤ, Αντώνιος Ζαμπέλας, επιχειρούν να δώσουν απαντήσεις στα ερωτήματα, εξηγώντας πώς συνδέονται τα PFAS με τα αυγά, τι έδειξαν οι έλεγχοι σε μεγάλες μονάδες και ποια είναι η πιο ασφαλής επιλογή για τους καταναλωτές.

Η έρευνα ξεκίνησε το 2023, όταν ο καθηγητής του τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου, Νάσος Στασινάκης, συνέλεξε αυγά ελευθέρας βοσκής από οικόσιτες κότες στις προαναφερθείσες περιοχές. Όπως εξήγησε ο κ. Στασινάκης στην «Κ», «ο λόγος που αποφασίσαμε να συλλέξουμε αυγά και όχι κάποιο άλλο τρόφιμο είναι ότι τα αυγά χρησιμοποιούνται από την ερευνητική κοινότητα ως δείκτες ρύπανσης, κυρίως επειδή τα PFAS έχουν την τάση να συσσωρεύονται σε αυτά».

Οι αναλύσεις έδειξαν ότι ακόμη και στα πιο «καθαρά» αυγά βρέθηκαν τουλάχιστον 17 ενώσεις PFAS, ενώ στα πιο επιβαρυμένα ο αριθμός έφτασε τις 24. Ο κ. Στασινάκης τόνισε ότι η δειγματοληψία ήταν τυχαία, αλλά έγινε σε περιοχές που δεν θεωρούνται ιδιαίτερα βιομηχανοποιημένες. «Τα δείγματα από αυγά που συλλέξαμε δεν ήταν από αχυρώνες που βρίσκονται δίπλα σε κάποιο εργοστάσιο. Οι Σέρρες είναι μία καθαρά αγροτική περιοχή, η Ηλεία είναι επίσης αγροτική περιοχή, με την ιδιαιτερότητα βέβαια πως έχει ένα αεροδρόμιο σε κοντινή απόσταση. Στην Αττική τα δείγματα τα συλλέξαμε από το Λαύριο», εξήγησε.

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, σε 9 από τα 17 δείγματα τα PFAS ξεπέρασαν τα ανώτατα επιτρεπτά όρια της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, ενώ από τα συνολικά 46 PFAS που ελέγχθηκαν, τα 36 εντοπίστηκαν σε δείγματα. Ο αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου και καθηγητής Αναλυτικής Χημείας του Τμήματος Χημείας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Νικόλαος Θωμαΐδης, ανέφερε ότι οι υψηλότερες συγκεντρώσεις PFAS εντοπίστηκαν σε δείγματα από κοτέτσια στην αγροτική περιοχή γύρω από τη Βοιωτία και στον νομό Ηλείας, με υψηλά νούμερα να καταγράφονται και στις Σέρρες.

Όσον αφορά την υπέρβαση του ορίου PFAS, ο κ. Θωμαΐδης επισήμανε ότι από τα συγκεκριμένα σημεία δειγματοληψίας, δεν ενδείκνυται η κατανάλωση περισσότερων από 3-4 αυγών την εβδομάδα σε εφήβους και ενήλικες, καθώς θα υπήρχε υπέρβαση και της συνιστώμενης κατανάλωσης PFAS. Σημειώνεται ότι η Ε.Ε. έχει ορίσει ως όριο τα 4,5 νανογραμμάρια σωματικού βάρους ανά εβδομάδα για το άθροισμα των τεσσάρων βασικών PFAS (PFOS, PFOA, PFNA, PFHxS).

Οι ειδικοί διευκρινίζουν ότι, παρά την υπέρβαση του ορίου PFAS στα δείγματα, η Ελλάδα παρουσιάζει μικρότερες συγκεντρώσεις σε σύγκριση με άλλες χώρες όπως η Γαλλία, το Βέλγιο, η Γερμανία και η Ολλανδία. «Δεν είναι ψέμα πως από τα αποτελέσματα μάς δημιουργήθηκε αρχικά αμηχανία και εν συνεχεία ανησυχία, καθώς δεν περιμέναμε πως θα ανιχνεύονταν PFAS σε τόσα δείγματα και θα υπήρχαν υπερβάσεις των ορίων. Είναι σαφές πως ο ΕΦΕΤ έχει την υποχρέωση να συνεχίσει τους συστηματικούς ελέγχους αλλά και να δημοσιοποιήσει τα στοιχεία από τα ευρήματά του, πράγμα που δεν έχει κάνει για τους ελέγχους του 2024», συμπλήρωσε ο κ. Στασινάκης.

Εν αντιθέσει με τα δείγματα της συγκεκριμένης έρευνας, τα οποία ελήφθησαν τυχαία από αυγά ελευθέρας βοσκής τοπικών παραγωγών, στην αγορά ο καταναλωτής μπορεί να βρει όλα τα είδη αυγών, από τα κλωβοστοιχίας μέχρι αυγά αχυρώνα, ελευθέρας βοσκής και βιολογικά. Παρότι διαφέρουν κυρίως ως προς τον τρόπο εκτροφής και το κόστος, όλα υπόκεινται στους απαιτούμενους ελέγχους.

Σύμφωνα με τον κ. Θωμαΐδη, δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας για τα αυγά που φτάνουν στον καταναλωτή μέσω μεγάλων παραγωγικών μονάδων και πιστοποιημένων εκτροφέων, καθώς αυτά περνούν από πολλαπλούς ελέγχους, τόσο των ίδιων των επιχειρήσεων όσο και του ΕΦΕΤ. Η πιο ασφαλής επιλογή για το κοινό, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι να αγοράζει μόνο από πηγές που υπόκεινται σε επίσημη εποπτεία, καθώς το θεσμικό πλαίσιο είναι αυστηρό και οι δειγματοληπτικοί έλεγχοι διενεργούνται συστηματικά. Η πρόσφατη έρευνα δεν καταδεικνύει ότι τα ελληνικά αυγά είναι επικίνδυνα συνολικά, αλλά αναδεικνύει την ανάγκη να ενισχυθούν ακόμη περισσότερο οι μηχανισμοί ελέγχου, ειδικά για τα παντοτινά χημικά.

Ο πρόεδρος του ΕΦΕΤ, Αντώνιος Ζαμπέλας, σχολίασε ότι είναι αδύνατον να ελεγχθούν όλοι οι μεμονωμένοι αχυρώνες στην Ελλάδα, όπως συμβαίνει και με τον έλεγχο του ελαιολάδου. «Υποχρέωση του ΕΦΕΤ είναι οι τακτικοί έλεγχοι στις μεγάλες μονάδες εκτροφής ορνιθοειδών, οι οποίοι αφενός προμηθεύουν τη συντριπτική πλειοψηφία προϊόντων ζωικής προέλευσης σε επιχειρήσεις πώλησης, αφετέρου κάνουν εξαγωγές», πρόσθεσε.

Ο ΕΦΕΤ σκοπεύει από το 2026 να αυξήσει τόσο τα δείγματα από αυγά στην ελληνική επικράτεια όσο και τον έλεγχο για στοιχεία PFAS σε αυτά. Επικαλούμενος τα στοιχεία από ελέγχους του ΕΦΕΤ σε 20 μεγάλες μονάδες κτηνοτροφίας ορνιθοειδών το 2024, τόνισε πως δεν βρέθηκαν ίχνη PFAS σε δείγματα αυγών, ενώ η μη συμμόρφωση ορίων σε υπολείμματα φυτοφαρμάκων ήταν της τάξης του 1-2%, με επιτρεπτό όριο από την Ε.Ε. το 5%.

«Είναι σαφές πως η αύξηση των PFAS στο περιβάλλον μπορεί να αποτελέσει δυνάμει απειλή για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία. Ο ΕΦΕΤ σκοπεύει από το 2026 να αυξήσει τόσο τα δείγματα από αυγά στην ελληνική επικράτεια όσο και τον έλεγχο για στοιχεία PFAS σε αυτά. Σε κάθε περίπτωση η επιλογή κατανάλωσης αυγών από μεμονωμένους αχυρώνες γίνεται με την ευθύνη του καταναλωτή», κατέληξε ο κ. Ζαμπέλας.