Ο παγκόσμιος πληθυσμός των ηλικιωμένων αυξάνεται με ταχύτατους ρυθμούς, δημιουργώντας νέες προκλήσεις στην υγεία και την κοινωνική πολιτική. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), το 2020, ο αριθμός των ατόμων άνω των 60 ετών ξεπέρασε για πρώτη φορά τον αριθμό των παιδιών κάτω των 5 ετών παγκοσμίως.

Οι προβλέψεις δείχνουν ότι έως το 2050, το 22% του παγκόσμιου πληθυσμού θα είναι άνω των 60 ετών, σε σύγκριση με το 12% το 2015. Αυτή η δημογραφική αλλαγή έχει σημαντικές επιπτώσεις στα συστήματα υγείας, την οικονομία και τις κοινωνίες.

Μια νέα ανάλυση που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό PLOS One θέτει ένα κρίσιμο ερώτημα: Είναι αναστρέψιμη η πορεία προς τη «μη ευεξία» στην τρίτη ηλικία; Η απάντηση, σύμφωνα με τα δεδομένα της μελέτης, είναι θετική: άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω μπορούν να ανακτήσουν «βέλτιστη ευεξία» μέσω κατάλληλων συνθηκών και στοχευμένων αλλαγών στον τρόπο ζωής.

Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα υγείας από περισσότερους από 8.000 ηλικιωμένους ενήλικες που συμμετείχαν στην Καναδική Διαχρονική Μελέτη για τη Γήρανση (CLSA). Όλοι οι συμμετέχοντες ήταν άνω των 60 ετών κατά την έναρξη της μελέτης και δεν πληρούσαν τα κριτήρια για «βέλτιστη ευεξία». Η εξέλιξή τους παρακολουθήθηκε για τρία χρόνια, με έμφαση στις αλλαγές στον τρόπο ζωής και στα κλινικά/υποκειμενικά μέτρα ευεξίας.

Η μελέτη υπογράφεται από επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Τορόντο. Πρώτη συγγραφέας είναι η Mabel Ho, PhD, και επικεφαλής συγγραφέας η Esme Fuller-Thomson, PhD, διευθύντρια του Ινστιτούτου Προγραμμάτων Ζωής και Γήρανσης.

Η Δρ. Mabel Ho περιγράφει την έννοια της «βέλτιστης ευεξίας» ως ένα σύνθετο σύνολο αντικειμενικών και υποκειμενικών στοιχείων. «Η βέλτιστη ευεξία συνδυάζει ένα ευρύ φάσμα αντικειμενικών και υποκειμενικών πτυχών της καλής γήρανσης», εξήγησε η Δρ. Ho. «Ορίζουμε τη βέλτιστη ευεξία ως την ελευθερία από περιορισμούς στις καθημερινές δραστηριότητες, την απουσία σοβαρής ψυχικής ασθένειας, προβλημάτων μνήμης ή εξουθενωτικού πόνου και την παρουσία ισχυρής κοινωνικής υποστήριξης. Περιλαμβάνει επίσης υψηλά επίπεδα σωματικής και ψυχικής υγείας, ευτυχίας και ικανοποίησης από τη ζωή, ανεξάρτητα από τον αριθμό των χρόνιων παθήσεων που μπορεί να έχει κάποιος».

Με άλλα λόγια, η «βέλτιστη ευεξία» δεν αφορά μόνο την απουσία ασθενειών, αλλά και τη λειτουργικότητα, την ψυχική κατάσταση, την κοινωνική ενσωμάτωση και την ικανοποίηση.

Κατά τη διάρκεια της τριετούς παρακολούθησης, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι συμμετέχοντες που υιοθέτησαν ή διατήρησαν συγκεκριμένους παράγοντες υγιεινού τρόπου ζωής είχαν αυξημένες πιθανότητες να «ανακάμψουν» και να επιτύχουν βέλτιστη ευεξία.

Η Δρ. Esme Fuller-Thomson συνοψίζει το μήνυμα της μελέτης: «Αυτή η μελέτη προσφέρει ελπίδα δείχνοντας ότι οι ηλικιωμένοι ενήλικες μπορούν να ανακτήσουν τη βέλτιστη ευεξία τους, ακόμη και μετά από δύσκολες περιόδους. Τα ευρήματα υπογραμμίζουν ότι οι τροποποιήσιμοι παράγοντες του τρόπου ζωής, όπως η διατήρηση της δραστηριότητας, η διατήρηση ενός υγιούς βάρους, η διαχείριση χρόνιων παθήσεων και η καλλιέργεια της ψυχικής και κοινωνικής ευημερίας, είναι το κλειδί για τη βελτίωση της ευεξίας».

Επιπλέον, η μελέτη διαπιστώνει ότι η προϋπάρχουσα ψυχολογική και συναισθηματική ευεξία αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες επιτυχούς ανάκτησης. Σύμφωνα με τα δεδομένα, τα άτομα που είχαν καλή ψυχολογική/συναισθηματική κατάσταση στην αρχή είχαν σχεδόν πέντε φορές περισσότερες πιθανότητες να φτάσουν σε βέλτιστη ευεξία μετά από τρία χρόνια.

Περίπου το ένα τέταρτο των ηλικιωμένων που «αγωνίζονταν» μπόρεσαν να ανακτήσουν βέλτιστη ευεξία μέσα σε τρία χρόνια, με κατάλληλη και ολοκληρωμένη υποστήριξη.

Η Manisha Parulekar, MD, διευθύντρια Γηριατρικής στο Πανεπιστημιακό Ιατρικό Κέντρο Hackensack, τονίζει ότι τα αποτελέσματα «αντικρούουν δυναμικά την κοινή αφήγηση της γήρανσης ως μια αναπόφευκτη, μονόδρομη παρακμή».

Η Δρ. Parulekar επισημαίνει ότι η προαγωγή της ευεξίας στην τρίτη ηλικία μπορεί να οδηγήσει σε:

Οι συγγραφείς και εξωτερικοί σχολιαστές συμφωνούν ότι οι αλλαγές που σχετίζονται με την ευεξία είναι ρεαλιστικές και προσιτές. Η Δρ. Fuller-Thomson προτείνει υποστηρικτικά μέτρα όπως:

Ο David Cutler, MD, οικογενειακός γιατρός στην Καλιφόρνια, προσθέτει πρακτική διάσταση: «Η καλή διατροφή, η διακοπή του καπνίσματος, η τακτική άσκηση, η διαχείριση χρόνιων ασθενειών, η ενσυνειδητότητα για τη βελτίωση του ύπνου, η πρόληψη των πτώσεων και η κοινωνική συμμετοχή για την πρόληψη της απομόνωσης και της μοναξιάς είναι όλοι τρόποι χαμηλού κόστους για τη βελτίωση της ευεξίας».

Ο Δρ. Cutler περιγράφει παραστατικά: «Θα είναι πάντα δύσκολο να πείσεις τους ανθρώπους να εγκαταλείψουν τις άμεσες ανταμοιβές για μακροπρόθεσμο όφελος. Το νόστιμο κομμάτι κέικ σήμερα φαίνεται πιο ελκυστικό από μια πιο λεπτή μέση στο μέλλον. Το να παίρνεις ένα υπνωτικό χάπι για να κοιμηθείς είναι πιο ελκυστικό από εβδομάδες εκπαίδευσης στη γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία για τη βελτίωση του ύπνου. Και το να κάθεσαι στον καναπέ για να παρακολουθείς την αγαπημένη σου τηλεοπτική εκπομπή ακούγεται καλύτερο από μια επίπονη σειρά ασκήσεων».

Οι συγγραφείς και οι σχολιαστές υποδεικνύουν σαφή προτεραιότητα: μεταφράζουμε τα ευρήματα της επιδημιολογίας σε παρεμβάσεις. Αυτό σημαίνει:

Όπως συνοψίζει ο Δρ. Cutler: «Η εύρεση απαντήσεων για την παροχή κινήτρων, καθοδήγησης και ενίσχυσης σε αυτές τις αλλαγές στον τρόπο ζωής θα είναι το επόμενο βήμα στην έρευνα για τη διατήρηση της ευεξίας στους ηλικιωμένους».

Η μελέτη του PLOS One προσθέτει ένα σημαντικό κομμάτι στη συζήτηση για τη γήρανση: η αύξηση της διάρκειας ζωής δεν χρειάζεται να μεταφράζεται αναγκαστικά σε χρόνια με μειωμένη λειτουργικότητα ή ποιότητα ζωής. Υπάρχει επιστημονική τεκμηρίωση ότι, ακόμη και στην ηλικία των 60+, οι άνθρωποι μπορούν να ανακτήσουν υψηλά επίπεδα ευεξίας. Το στοίχημα πλέον είναι διπλό: να μετατρέψουν οι κοινωνίες και τα συστήματα υγείας αυτά τα ευρήματα σε προσβάσιμες πολιτικές και υπηρεσίες και να βρουν τρόπους να κινητοποιήσουν τους ανθρώπους να κάνουν και να διατηρήσουν αυτές τις αλλαγές.