Με επισημότητα υποδέχθηκε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τον Γερμανό καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς στην Άγκυρα, σε μια ατμόσφαιρα που παρέπεμπε σε επίσκεψη αρχηγού κράτους.

Ωστόσο, οι πραγματικές εντάσεις εκδηλώθηκαν κατά τη διάρκεια της κοινής συνέντευξης Τύπου, όπου η συζήτηση εκτροχιάστηκε σε έντονη λεκτική αντιπαράθεση για τη Γάζα, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις σχέσεις Τουρκίας-Ε.Ε.

Η επίσκεψη Μερτς, η πρώτη εκτός Ε.Ε. και ΗΠΑ μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, υποτίθεται ότι θα σηματοδοτούσε μια προσπάθεια επανεκκίνησης των γερμανοτουρκικών σχέσεων. Πίσω από τα χαμόγελα, όμως, αποκαλύφθηκε μια περίπλοκη εικόνα: συνεργασία και στρατηγική συνάρτηση από τη μία, βαθιά απόσταση αξιών και πολιτικών στόχων από την άλλη.

Ένα από τα βασικά ζητήματα στην ατζέντα ήταν η αμυντική συνεργασία, με επίκεντρο τα μαχητικά Eurofighter Typhoon. Η Γερμανία, που αρχικά είχε μπλοκάρει την πώληση, φάνηκε τώρα έτοιμη να στηρίξει μια στενότερη συνεργασία στον αμυντικό τομέα. Ο Μερτς υπογράμμισε ότι «η Τουρκία δεν μπορεί να μείνει εκτός της νέας γεωπολιτικής περιόδου που διανύουμε» και ότι «είναι κρίσιμος εταίρος για την ασφάλεια της Ευρώπης».

Στο Βερολίνο, η δήλωση αυτή ερμηνεύεται ως μήνυμα για «νέα σελίδα» στις σχέσεις των δύο χωρών, με εμβάθυνση της στρατηγικής συνεργασίας, αν και συνοδεύεται από ασκήσεις ισορροπίας, λόγω αντιδράσεων εντός Ε.Ε.

Από την πλευρά του, ο Ερντογάν μίλησε για «ιστορική ευκαιρία επανεκκίνησης» και τόνισε: «Ας αφήσουμε το παρελθόν εκεί που ήταν και ας σταθούμε στα αμυντικά μας προγράμματα». Η Άγκυρα φαίνεται να θεωρεί το «ναι» του Βερολίνου στα Eurofighter ως το βασικό κέρδος, ένα βήμα που την φέρνει πιο κοντά σε μια ευρωπαϊκή αμυντική αρχιτεκτονική, έστω και ανεπίσημα.

Παρά τις δηλώσεις για συνεργασία, πηγές επισημαίνουν ένα κενό: κανείς από τους δύο ηγέτες δεν αναφέρθηκε δημόσια στο πρόγραμμα SAFE, το ευρωπαϊκό ταμείο αμυντικής συνεργασίας, στο οποίο η Τουρκία επιδιώκει να συμμετάσχει. Διπλωματικοί αναλυτές εκτιμούν πως το ζήτημα τέθηκε κατ’ ιδίαν, αλλά αποφεύχθηκε on camera, λόγω του αδιεξόδου που έχει προκληθεί από την ελληνική στάση. Η Αθήνα έχει θέσει σαφείς όρους για να δώσει τη συγκατάθεσή της, με πρώτο την άρση του τουρκικού casus belli.

Για το Βερολίνο, η συμμετοχή της Άγκυρας στο SAFE θα εξυπηρετούσε τον στόχο συνέργειας γερμανικών και τουρκικών αμυντικών βιομηχανιών, κάτι που ο Μερτς επιδιώκει να κρατήσει υπό τον έλεγχό του.

Η συζήτηση για τις ευρωτουρκικές σχέσεις αποκάλυψε το χάσμα. Ο Μερτς δήλωσε ότι «η Γερμανία θέλει να δει την Τουρκία στην Ε.Ε.», αλλά υπενθύμισε πως «ο δρόμος περνά μέσα από τα κριτήρια της Κοπεγχάγης». Αυτή η αναφορά εξόργισε τον Τούρκο πρόεδρο, ο οποίος απάντησε: «Δεν είμαστε οποιαδήποτε χώρα. Έχουμε και εμείς τα κριτήρια της Άγκυρας. Η Τουρκία είναι δημοκρατική χώρα που λειτουργεί καλύτερα από πολλές ευρωπαϊκές».

Αν και δεν υπήρξε άμεση αντίδραση από τον Γερμανό καγκελάριο, πηγές σημειώνουν ότι η στάση του Μερτς ήταν ψυχρή, αλλά σταθερή, χωρίς υποσχέσεις πέρα από «διάλογο» και «επαφή». Έτσι, το ευρωπαϊκό όνειρο της Άγκυρας παρέμεινε μετέωρο.

Η συνέντευξη Τύπου κορυφώθηκε με τις αντιπαραθέσεις για τη Γάζα. Ο Ερντογάν κατηγόρησε τη Γερμανία ότι «αγνοεί τη γενοκτονία και την πείνα στη Γάζα», λέγοντας χαρακτηριστικά: «Η Χαμάς δεν έχει όπλα. Το Ισραήλ διαθέτει πυρηνικά. Γερμανία, δεν τα βλέπεις αυτά;»

Ο Μερτς, σε αυστηρό τόνο, απάντησε ότι «η Γερμανία θα στέκεται πάντα στο πλευρό του Ισραήλ», αν και ξεκαθάρισε πως αυτό δεν σημαίνει άκριτη στήριξη κάθε κυβερνητικής απόφασης. «Το Ισραήλ έκανε χρήση του δικαιώματος στην αυτοάμυνα. Αν η Χαμάς απελευθέρωνε τους ομήρους και κατέθετε τα όπλα, ο πόλεμος θα είχε τελειώσει ήδη», τόνισε ο καγκελάριος.

Η ανταλλαγή αυτή φανέρωσε το βάθος της απόστασης όχι μόνο μεταξύ Άγκυρας και Βερολίνου, αλλά και ευρύτερα μεταξύ της Τουρκίας και του ευρωπαϊκού πυρήνα αξιών. Αναλυτές σημειώνουν ότι, παρά την ένταση, η επίσκεψη είχε έναν ουσιαστικό απολογισμό για την Άγκυρα: «Η Τουρκία κρατά το μήνυμα ότι η Ευρώπη τη βλέπει ξανά ως κρίσιμο εταίρο στην άμυνα. Το Βερολίνο, πάλι, βλέπει μια αναγκαία συνεργασία, αλλά όχι χωρίς όρους».

Έτσι, ο καγκελάριος Μερτς έφυγε από την Άγκυρα με μια εύθραυστη «αναθέρμανση». Πίσω του, όμως, έμεινε ένα σκηνικό που θύμισε ότι η σχέση Ευρώπης – Τουρκίας παραμένει ένα πεδίο συνεργασίας, αλλά και σύγκρουσης αξιών.