Η φράση «Η διαφθορά σκοτώνει» αντηχεί ξανά, όπως δήλωσε πρόσφατα η Ευρωπαία Εισαγγελέας Λάουρα Κοβέσι, συνδέοντας την με την τραγωδία των Τεμπών και την μη ολοκλήρωση της σύμβασης 717. Το ίδιο σύνθημα είχε συγκλονίσει και τη Σερβία, μετά από ένα σιδηροδρομικό δυστύχημα στο Νόβισαντ, εξαπλώνοντας την οργή και σε άλλες βαλκανικές χώρες.

Οι συνεχείς αποκαλύψεις για οικονομικά και πολιτικά σκάνδαλα στην Ελλάδα, με αποκορύφωμα το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, επιβεβαιώνουν ότι η διαφθορά σκοτώνει, τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά. Η εμπλοκή κυβερνητικών αξιωματούχων, δημόσιων λειτουργών, αστυνομικών, στρατιωτικών, ακόμη και εκκλησιαστικών προσώπων, δηλητηριάζει τη χώρα. Οι πολίτες αισθάνονται ότι η δικαιοσύνη απουσιάζει, η αλήθεια «κουκουλώνεται» και κυριαρχεί η αίσθηση ότι «όλοι ίδιοι είναι», αφήνοντας τη διαφθορά να θριαμβεύσει.

Σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου, το 98% των Ελλήνων θεωρεί ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη – το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη. Ακολουθούν η Πορτογαλία και η Μάλτα με 95%. Κατά μέσο όρο, το 68% των Ευρωπαίων πιστεύει ότι οι χώρες τους μαστίζονται από τη διαφθορά.

Η τελευταία έκθεση της Κομισιόν για το κράτος δικαίου αναδεικνύει επίσης την εκτεταμένη διαφθορά στην Ελλάδα. Οι πολίτες χάνουν την εμπιστοσύνη τους στην ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, την οποία πλέον αξιολογούν αρνητικά. Ανησυχία εκφράζουν και οι εκπρόσωποι του επιχειρηματικού κόσμου.

Στην εξαμηνιαία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ελλάδα (Country Report Greece), υπάρχει ειδικό κεφάλαιο με τίτλο «Ακεραιότητα». Σύμφωνα με την έκθεση, στην Ελλάδα, «πολύ υψηλότερο ποσοστό εταιρειών από τον μέσο όρο της ΕΕ θεωρεί ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη και ότι αποτελεί πρόβλημα για την επιχειρηματική δραστηριότητα». Αυτό επιβεβαιώνεται από δημοσκόπηση του Ευρωβαρόμετρου σχετικά με τις αντιλήψεις των επιχειρήσεων για τη διαφθορά.

Το 97% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα θεωρεί ότι η διαφθορά είναι ευρέως διαδεδομένη, έναντι 64% στην ΕΕ. Το 70% πιστεύει ότι η διαφθορά αποτελεί πρόβλημα για την επιχειρηματική δραστηριότητα, σχεδόν διπλάσιο από τον μέσο όρο της ΕΕ (36%). Μόνο το 13% των εταιρειών στην Ελλάδα πιστεύει ότι οι δωροδοκούντες τιμωρούνται δεόντως, έναντι 31% στην ΕΕ.

Η έκθεση της Κομισιόν τονίζει ότι λίγες υποθέσεις διαφθοράς υψηλού επιπέδου οδηγούν σε διώξεις και τελεσίδικες αποφάσεις. Μέχρι το 2024 δεν είχαν εκδοθεί καταδικαστικές αποφάσεις για δωροδοκία αλλοδαπών δημόσιων λειτουργών. Οι εισαγγελικές αρχές αναφέρουν προκλήσεις στη συγκέντρωση αποδεικτικών στοιχείων και διαρροή εμπιστευτικών πληροφοριών.

Η Κομισιόν αναγνωρίζει ότι «η κυβέρνηση αναπτύσσει ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης κινδύνων για την αύξηση της διαφάνειας και της ακεραιότητας στις δημόσιες συμβάσεις». Το 54% των εταιρειών στην Ελλάδα πιστεύει ότι η διαφθορά τις εμπόδισε να κερδίσουν δημόσιους διαγωνισμούς, διπλάσιο ποσοστό από τον μέσο όρο της ΕΕ (27%). Άλλοι τομείς υψηλού κινδύνου είναι η υγειονομική περίθαλψη, η εκπαίδευση και η πολιτική προστασία.

Η Ελλάδα έχει προγραμματίσει την εκ των υστέρων αξιολόγηση του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς 2022-2025 και αναπτύσσει ένα Πληροφοριακό Σύστημα Διαχείρισης Επιθεωρήσεων και Ελέγχων. Αναθεωρείται επίσης το πειθαρχικό δίκαιο για τους δημοσίους υπαλλήλους, με σκοπό την απλούστευση και την επιτάχυνση των διαδικασιών. Ωστόσο, η περίπτωση του ΟΠΕΚΕΠΕ, όπου η υπάλληλος που αποκάλυψε το σκάνδαλο τιμωρήθηκε, δείχνει τις παθογένειες του συστήματος.

Η Κομισιόν αναφέρεται επίσης στη λειτουργία των «ομάδων εκπροσώπησης συμφερόντων» (λόμπι), που ασκούν πιέσεις για να πετύχουν νομοθετικές ρυθμίσεις. Αν και θεωρείται θεμιτό, η διαφάνεια και η λογοδοσία είναι απαραίτητες. Έχει συσταθεί ένα πανευρωπαϊκό μητρώο διαφάνειας για τα λόμπι, στο οποίο συμμετέχει και η Ελλάδα, αλλά κατέστη προσβάσιμο στο κοινό μόλις τον Ιούλιο του 2024, με ελάχιστες καταχωρίσεις.