Με τον καλοκαιρινό ήλιο να καίει, το αντηλιακό είναι απαραίτητο, αλλά πόσα γνωρίζουμε γι' αυτό; Ας καταρρίψουμε τους μύθους και να δούμε τι ισχύει πραγματικά, σύμφωνα με την έρευνα και τους ειδικούς.

Ο δείκτης SPF (Sun Protection Factor) δείχνει το επίπεδο προστασίας, αλλά όχι με τον τρόπο που νομίζουμε. Όπως τονίζει η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA), «Ο δείκτης SPF δεν δηλώνει πόση ώρα μπορούμε να κάτσουμε στον ήλιο χωρίς να πάθουμε ηλιακό έγκαυμα». Στην ουσία, είναι μια αναλογία: την ποσότητα υπεριώδους ακτινοβολίας (UV) που θα προκαλούσε έγκαυμα με αντηλιακό, διαιρούμενη με την αντίστοιχη ποσότητα χωρίς αντηλιακό. Έτσι, ένα SPF 25 μπλοκάρει το 96% της ακτινοβολίας, ενώ ένα SPF 50 το 98%.

Πρέπει να θυμόμαστε ότι οι μετρήσεις αυτές γίνονται σε εργαστηριακές συνθήκες, με πολύ μεγαλύτερη ποσότητα αντηλιακού από ό,τι χρησιμοποιούμε συνήθως. Γι' αυτό, είναι σημαντικό να εφαρμόζουμε τακτικά και αρκετή ποσότητα αντηλιακού, αναζητώντας προϊόντα με υψηλό δείκτη SPF και «ευρύ φάσμα» προστασίας.

Η υπεριώδης ακτινοβολία χωρίζεται σε UVA και UVB. Η UVA διεισδύει βαθύτερα στο δέρμα και η UVB στα εξωτερικά στρώματα. Και οι δύο όμως είναι επικίνδυνες. Για χρόνια, η UVB θεωρούνταν η κύρια αιτία καρκίνου του δέρματος, αλλά νέες έρευνες δείχνουν ότι και η UVA συμβάλλει στην ανάπτυξή του. Όταν η UV ακτινοβολία «χτυπά» το δέρμα, τα κύτταρα αντιδρούν απελευθερώνοντας πρωτεΐνες που προκαλούν φλεγμονή και μακροχρόνιες βλάβες, σύμφωνα με τον Άντονι Γιόνγκ, ερευνητή και ομότιμο καθηγητή πειραματικής φωτοβιολογίας στο King’s College του Λονδίνου.

Όπως λέει η δερματολόγος Μέρι Σόμμερλαντ, «Τόσο η UVB όσο και η UVA συμβάλλουν και στη γήρανση και στο μάυρισμα». Και προσθέτει ότι για ασθενείς με δυσχρωμίες, η προστασία από όλο το φάσμα της UV είναι απαραίτητη.

Πολλοί παραλείπουν το αντηλιακό όταν έχει συννεφιά, αλλά αυτό είναι λάθος. Τα σύννεφα μπορεί να διασκορπίζουν την ακτινοβολία, αλλά η επίδραση στα επίπεδα UV ποικίλλει. Αραιά σύννεφα μπορεί να μην έχουν καμία επίδραση, ενώ ορισμένοι τύποι νεφών μπορεί να αυξήσουν την ακτινοβολία.

Το σημαντικότερο είναι ο δείκτης UV, μια μέτρηση που χρησιμοποιούν οι οργανισμοί δημόσιας υγείας. Όταν ο δείκτης είναι τρία ή μεγαλύτερος, χρειαζόμαστε καπέλο, ρούχα, αντηλιακό και σκιά. Ακόμα όμως και η σκιά δεν είναι πάντα αρκετή. Όπως προειδοποιεί ο Μπράιαν Ντίφι, ομότιμος καθηγητής φωτοβιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Newcastle, μια ομπρέλα παραλίας αφήνει το δέρμα εκτεθειμένο στον ουρανό γύρω μας.

Σε μια δοκιμή, το 25% όσων χρησιμοποιούσαν αντηλιακό έπαθαν έγκαυμα, ενώ το ποσοστό για όσους χρησιμοποιούσαν μόνο ομπρέλα έφτασε το 78%. Άλλοι τύποι σκιάς που προσφέρουν μικρή προστασία είναι η οροφή μιας βεράντας ή μια κερκίδα. Τα φυλλώδη δέντρα είναι καλύτερα, με μια βελανιδιά να προσφέρει προστασία ισοδύναμη με SPF 20.

Η υπεριώδης ακτινοβολία ανακλάται από επιφάνειες όπως το γυαλί, η άμμος, το σκυρόδεμα και το νερό. Πρέπει λοιπόν να προσέχουμε και την αντανακλώμενη ακτινοβολία.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, όταν ο δείκτης UV είναι κάτω από δύο, δεν χρειάζονται επιπλέον μέτρα προστασίας. Έτσι, σε ορισμένα μέρη του κόσμου, δεν είναι απαραίτητο το αντηλιακό όλο το χρόνο. Όπως λέει ο Ντίφι, «Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο δείκτης UV είναι μικρότερος από τρία από τα μέσα Οκτωβρίου έως τα μέσα Μαρτίου. Είναι παράλογο να φοράτε αντηλιακό τον Δεκέμβριο όταν είστε στο γραφείο». Βέβαια, η χιονοκάλυψη μπορεί να αυξήσει την UV ακτινοβολία, οπότε αν κάνετε σκι, μην ξεχνάτε την προστασία.

Η Σόμμερλαντ επισημαίνει ότι ο δείκτης UV μπορεί να αλλάξει γρήγορα. «Αν είστε έξω και ξαφνικά η συννεφιά διασκορπιστεί, μπορεί να πάθετε ηλιακό έγκαυμα».

Όσον αφορά τα αντηλιακά με βάση τα ορυκτά, η λευκή απόχρωση δεν επηρεάζει την αποτελεσματικότητά τους. Και επειδή λειτουργούν κυρίως απορροφώντας την UV ακτινοβολία, δεν χρειάζεται να φαίνονται «αντανακλαστικά» για να δουλέψουν.

Είναι αλήθεια ότι το σώμα μας συνθέτει βιταμίνη D3 μέσω της έκθεσης στην UVB, αλλά η χρήση αντηλιακού δεν κάνει μεγάλη διαφορά. Οι περισσότεροι από εμάς δεν καλύπτουμε σωστά το σώμα μας με αντηλιακό, οπότε εκτιθέμεθα σε περισσότερη ακτινοβολία από ό,τι νομίζουμε. Και δεν ισχύει ότι «περισσότερη έκθεση σημαίνει περισσότερη βιταμίνη D». Αντίθετα, αυξάνεται η βλάβη στο DNA, αλλά τα αποθέματα βιταμίνης D3 παραμένουν τα ίδια. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι χρήστες αντηλιακών δεν είναι πιο επιρρεπείς σε έλλειψη βιταμίνης D.

Οι ετικέτες συνήθως αναφέρουν ότι το αντηλιακό πρέπει να εφαρμόζεται 15-20 λεπτά πριν την έκθεση στον ήλιο. Αυτό δεν σημαίνει ότι είναι αναποτελεσματικό κατά τη διάρκεια της αναμονής. Μελέτες δείχνουν ότι τα αντηλιακά είναι αποτελεσματικά αμέσως, αλλά τα 15-20 λεπτά δίνουν χρόνο στο σκεύασμα να στεγνώσει και να σχηματίσει μια ομοιόμορφη μεμβράνη, όπως σημειώνει η Μισέλ Γόνγκ, χημικός και συγγραφέας του βιβλίου The Science of Beauty. Καλό είναι όμως να ακολουθούμε τις οδηγίες του κατασκευαστή.

Η μελανίνη στο σκούρο δέρμα παρέχει κάποια φυσική προστασία, αλλά και τα άτομα με σκούρο δέρμα μπορούν να πάθουν ηλιακά εγκαύματα και καρκίνο του δέρματος. Γι' αυτό, η Σόμμερλαντ συνιστά σε όλους να χρησιμοποιούν αντηλιακή προστασία.

Τα ποσοστά μελανώματος αυξάνονται μεταξύ των ατόμων με ανοιχτόχρωμο δέρμα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι φταίνε τα αντηλιακά. Οι καρκίνοι εμφανίζονται πιο συχνά σε ηλικιωμένους, και οι πληθυσμοί γερνούν. Επίσης, η πιθανότητα καρκίνου αυξάνεται με τα συχνά ηλιακά εγκαύματα ή τη χρήση σολάριουμ.

Μελέτες δείχνουν ότι τα μελανώματα και τα καρκινώματα οφείλονται στην έκθεση στην UV ακτινοβολία. Όπως λέει η Σόμμερλαντ, «Αν θέλετε να προστατεύσετε τη μακροζωία και την υγεία σας, τότε η προστασία από τα ηλιακά εγκαύματα είναι ένα από τα καλύτερα πράγματα που μπορείτε να κάνετε».

Ένας έμμεσος τρόπος με τον οποίο τα αντηλιακά μπορεί να έχουν οδηγήσει σε αύξηση του καρκίνου του δέρματος είναι ότι μας κάνουν να νιώθουμε ανίκητοι. Όπως λέει ο Ντίφι, «Όταν οι άνθρωποι βάζουν αντηλιακό, νομίζουν ότι έχουν ένα αόρατο φράγμα ενάντια στον ήλιο και τείνουν να αλλάζουν τη συμπεριφορά τους και να περνούν περισσότερο χρόνο στον ήλιο».